Dream School aflevering 6: zwart-wit

Zwart-wit

Door Casper Hulshof

De zesde aflevering van Dream School is een studie in contrasten. We krijgen het verschil te zien tussen een goedlopende schooldag en een dag waarin echt alles mis lijkt te gaan. Tegelijk zien we de steeds wijder wordende kloof tussen de leerlingen bij wie het kwartje min of meer gevallen is en hen die nog niet zo ver zijn. Wie van hen zal erin slagen om het ravijn alsnog te overbruggen?

We beginnen met het vervolg van de aan het eind van de vorige aflevering ingezette les door forensisch patholoog Frank van de Goot. Voor de leerlingen is het een geweldige les (“Kunt u niet nog meer lessen komen geven?”) waarin praktijk en theorie mooi samenkomen. Frank zelf begon zijn loopbaan op de lts en wist zijn opleiding na ruim 22 jaar te voltooien. Forensische pathologie zal niet iedereen aanspreken en sommigen lopen kokhalsend rond, maar de voorbeelden die Frank geeft om het pathologencredo: “Beschrijf wat je ziet, niet wat je denkt” spreken iedereen aan. Een in het water gevonden lichaam van een onthoofde man bleek na uitvoerig onderzoek geen moord maar zelfmoord geweest te zijn, bijvoorbeeld. Frank heeft het onderwerp mee, maar weet er ook heel aanstekelijk over te vertellen. Een bemoedigend begin.

Nu twee leerlingen gestopt zijn met Dream School verandert de dynamiek in de groep: het is nog duidelijker geworden dat deelname een eigen keuze is en dat de leerlingen alles in eigen hand hebben. In hun nabespreking op vrijdagmiddag merkt Lucia tegen Eric op dat zij het begeleiden van de groep heel zwaar vindt. Het zijn lange dagen en korte nachten. Eric wil dat de laatste schoolweek focust op positieve energie. Hij opent de maandag erop de dag met een sessie waarin de leerlingen een positieve kwaliteit van een andere leerling moeten benoemen die zij zelf graag zouden willen hebben. De gesloten Prince zou wel iets van de openheid willen hebben die sommige anderen tentoonspreiden en Lucia stelt hem meteen een concreet (en haalbaar) doel: vertel aan het einde van de dag iets over jezelf aan de groep. Met enige aarzeling stemt Prince hiermee in. Brahim doet hetzelfde. Het lijken kleine stappen, maar voor  deze jongens zijn het juist hele grote stappen sinds hun eerste lesdag.

Demi:  Het eerste diploma dat ik in mijn leven gehaald heb!

Joris Bijdendijk komt langs om de leerlingen te helpen een nagerecht te bereiden: rijstebrij. Bijzonder is dat Demi schoenen van Lucia leent (op sokken rondlopen in een professionele keuken is voor Joris absoluut not-done), iets dat zij nog maar kort geleden pertinent weigerde. Het zijn kleine, maar positieve ontwikkelingen. We zien ook dat Lucia tussen de lessen door leerlingen aanspreekt en motiveert. Je tijd verdoen is er op deze school niet bij.

De tweede les van de dag wordt verzorgd door Hugo Heymans, die we in aflevering 1 voor het laatst hebben gezien, toen in het AMC. Heymans heeft hartspecialist en hoogleraar in de klinische epidemiologie Rick Grobee meegenomen. Tijdens zijn les valt Shawnee in slaap (niet de eerste keer lijkt het). Lucia is er even klaar mee, maar toont ook begrip. “Shawnee loopt met een bal aan haar been van onverwerkte emoties”. Ze neemt Shawnee onder protest mee voor een korte wandeling. “Moe is geen excuus, moe is een weerstand. Wat zit daaronder?” Uiteindelijk weet Lucia haar zo ver te krijgen minder te blowen, met name voorafgaand aan de schooldag. Minder vluchtgedrag vertonen dus, zoals ook al met Prince werd afgesproken in aflevering 2.

De les van Grobee is heel aardig. Hoogtepunt is de onverwachte aankomst van een ambulance (inclusief gierende sirenes), waarna alle leerlingen uitleg krijgen over en oefenen in reanimeren. Hoogtepunt is een reanimatie-examen aan het einde, waarvoor iedereen slaagt. Demi: “Het eerste diploma dat ik in mijn leven gehaald heb!” Het is voor allen een les dat als je even net iets meer doorzet, je ook echt iets kunt bereiken. De dag eindigt geslaagd met een korte voordracht voor de groep door Prince (“Alles wat jullie moeders deden moest ik doen”) en Brahim (“Ik ben van dichtbij iemand verloren”) over hun persoonlijke achtergrond. De commentaarstem spreekt omineus van “de meest geslaagde dag tot nu toe”. En dan volgt de tweede helft van de aflevering.

De volgende dag is in alles bijna het omgekeerde van de dag ervoor. Ruim de helft van de leerlingen ontbreekt ‘s ochtends bij de eerste les. Die wordt verzorgd door de bekende DJ Laidback Luke, die er niet erg blij mee is (“Ik heb vannacht ook maar een half uur geslapen, maar ik ben wel op tijd.”) De leerlingen die wel op tijd aanwezig zijn (onder wie een extra fanatieke Shawnee) besluiten dat de les gewoon van start kan gaan. Dan komt Luke met een toevoeging: hij wil de laatkomers niet meer tot de les toelaten. Een vrij strenge beslissing, die degenen die lang in de file hebben gestaan wat rauw op het dak valt. Maar Luke heeft wel een punt als hij zegt: “Als ik ze had toegelaten had de hele les er anders uitgezien”. Uiteindelijk volgen maar zes leerlingen de les, maar het is wel een geslaagde muziekles. Het blijkt dat een aantal leerlingen tot laat in de nacht is uit geweest. Collectief verslapen is het gevolg (Brahim verschijnt zelfs pas in de middag, tot extreme irritatie van iedereen). Voor Thicia is het genoeg reden om dramatisch te verklaren er helemaal mee te stoppen. Op weg naar de bus komt zij Janaicha tegen, die haar overhaalt om toch terug te gaan. Ook met Thicia loopt Lucia een rondje door het bos, en dan komt naar boven dat Thicia zich door de rest van de groep in de steek gelaten voelt. Lucia spoort Thicia aan om de reflex, om in de rol van slachtoffer te kruipen, los te laten. “Kies zelf!” Wat duidelijk naar voren komt, is hoe belangrijk deze gesprekken zijn. De groep is telkens heel moeilijk in beweging te krijgen als zij als groep wordt benaderd, maar de stappen zijn des te groter als elke leerling als individu benaderd wordt. Hier staat de dagelijkse schoolpraktijk de theorie natuurlijk in de weg.

“Voor dit type leerlingen heb je aparte vaardigheden nodig, waarover ik niet beschik”

De schooldag beleeft zo een behoorlijk rommelige start, en dan moet de tweede les door Maarten van Rossem nog beginnen. Maarten keert ‘met lood in de schoenen’ terug. Hij geeft toe het een en ander onderschat te hebben bij zijn eerste les. “Voor dit type leerlingen heb je aparte vaardigheden nodig, waarover ik niet beschik”. Het lijkt een echo van zijn waarschuwingen de vorige keer, maar hij wil het dit keer ook echt over een andere boeg gooien, bijvoorbeeld door te vertrekken vanuit geschiedenisvragen die de leerlingen aan hem hebben. Het is daarom jammer dat de groep er deze dag niet lekker inzit, waardoor Maarten enigszins met een achterstand begint. Met de gestelde openingsvraag: “Heeft Adolf Hitler ook goede dingen gedaan?” kan hij als historicus in ieder geval aardig uit de voeten. Helaas zakt Maartens les snel in. Maarten heeft als docent een geїnteresseerd publiek nodig. Op een universiteit is dat eenvoudig: degenen die de les willen bijwonen zitten in de zaal, degenen die geen interesse erin hebben, komen simpelweg niet opdagen. Dat is in dit geval geen mogelijkheid. Op de vraag: “Vindt u het wel leuk om hier les te geven?” antwoordt hij eerlijk: “Nee.” Het grote verschil met eerdere dagen is dat een deel van de klas hiervoor begrip toont. Tess merkt bijvoorbeeld op: “De andere docenten hebben er ook last van, maar die zeggen er niks van.” Dat is een scherpe observatie. In hun missie om de les voor zo veel mogelijk leerlingen leuk te maken vergeten docenten nog wel eens dat zij niet ingehuurd zijn om de leerlingen bezig te houden, maar ook om hen iets te leren. Dat spanningsveld wordt hier helder blootgelegd. Het biedt een aardige opening voor een dialoog, maar die ontstaat jammer genoeg niet echt, omdat de stevige taal van Maarten aan het adres van de ‘onwillige’ leerlingen niet door hen gepikt wordt. “Het enige dat ik van jullie vraag is dat je je bek dichthoudt gedurende de tijd dat ik praat,” leidt tot het vertrek van onder andere Prince en Demi. Eric van ‘t Zelfde is buitengewoon ontstemd over de gang van zaken. En toch: met de leerlingen die wel doorzetten, hun ‘bek’ houden en in de les blijven lukt het Maarten uiteindelijk toch om een redelijk normale les te beleven. In een gesprek met de groep na afloop neemt Pieter Paul het voor Maarten op. Bij Maartens opmerking: “U kijkt lamlendig, u loopt lamlendig, kunt niet 15 seconden concentreren” zien we Eric zich zichtbaar aan hem ergeren. Ook al begrijpt Eric Maartens visie wel – sommige leerlingen hebben nog altijd erg veel moeite om een minimum aan respect op te brengen – hun onderwijsvisies contrasteren als water en vuur. Hij wil direct in gesprek met de groep om dit uit te praten. Volgende week zien we hoe dat verloopt, maar op basis van het voorgaande durf ik voorzichtig te voorspellen dat dit allerminst soepel zal verlopen. De door Eric gewenste positieve energie lijkt halverwege de laatste schoolweek verder weg dan ooit.

Casper Hulshof is gepromoveerd psycholoog en als docent onderwijskunde verbonden aan Universiteit Utrecht. Hij is medeauteur van het boek Jongens zijn slimmer dan meisjes en andere mythes over leren en onderwijs.