Hef de gesloten jeugdzorg op

door Jason Bhugwandass

Hoge hekken en tralies voor de ramen. De gesloten jeugdzorg is het inferieure broertje van de jeugdgevangenis geworden. Voorheen kwamen jongeren die een gesloten behandelsetting nodig hadden terecht in de jeugdgevangenis. In 2008 is de gesloten jeugdzorg ontstaan zoals we die nu kennen en hoeven onschuldige kinderen niet meer te vrezen voor een celstraf. Althans, dat was de insteek. De gesloten jeugdzorg bestaat inmiddels 10 jaar en staat nog steeds in de kinderschoenen. Wat mij betreft schoenen die heel snel weer uitgetrokken mogen worden.

Unicef en Defense for Children kwamen recent met het Jaarbericht Kinderrechten. Uit het bericht blijkt dat het aantal gesloten plaatsingen in de jeugdzorg gestegen is tot een recordaantal: 2710. Mijn innerlijke instellingkind weet niet of hij een zucht moet slaken of zijn hand plat tegen z’n voorhoofd moet petsen. Het streven om de gesloten jeugdzorg minder in te zetten werd algemeen gesteund. Precies het tegenovergestelde van wat men wilde is gebeurd.

Als jeugdzorgproduct vind ik dat kwetsend. Ik vrees voor de jongeren die nu in de gesloten jeugdzorg verblijven en alle jongeren die nog komen gaan. Ik vrees voor de jongeren die, net als ik een aantal jaar geleden, zullen eindigen met een angststoornis, omdat ze nooit van de groep afkomen. Ik vrees voor de kinderen die over veel potentieel beschikken en voor wie werd bepaald dat talentontwikkeling niet belangrijk genoeg is. En ik vrees voor ons, als maatschappij, omdat we bouwen aan legioen aan verwarde personen in de toekomst.

Wij gaan dit voelen zoals de jongeren dit voelen. In de gesloten jeugdzorg bestaat namelijk geen herstel. Je kan je ontwikkelen tot de muren van de instelling je begrenzen. Dat betekent dat je binnen de instelling nooit havo zal doen. Het betekent dat je geen topsporter meer zal worden, omdat de groep wekelijks maar één sportmoment heeft. Je leven herpak je niet in een gesloten instelling. Wij kunnen pas weer bouwen aan ons leven en weer deel worden van de maatschappij als we de metaaldetectors voorbij zijn. Dan begint ons herstel pas. En blijkt dat het dan al te laat is voor herstel, dan hebben we van probleemjongeren verwarde personen gemaakt. Dan eindigen we onnodig met messenzwaaiers en treinspringers, omdat we liever restricties wilden opleggen dan hulp bieden.

Suzanne Laszlo, directeur van Unicef Nederland, zei het volgende: “Geen enkel kind zou in een gesloten instelling moeten zitten en dat is ook vaak niet nodig, tenzij er echt een psychiatrische grondslag is bij het kind.” Met deze gedachtegang is opheffing van de gesloten jeugdzorg mogelijk. Kinderen waarbij sprake is van psychiatrische grondslag horen namelijk niet in de jeugdzorg, maar in de kinder- en jeugdpsychiatrie.

Jongeren worden in de gesloten jeugdzorg geplaatst wanneer, volgens de wet, ‘’sprake is van een ernstige bedreiging voor de ontwikkeling.’’ Dat een gesloten opname op zich een ernstige bedreiging voor de ontwikkeling is, lijkt ons te ontgaan. Om de gesloten jeugdzorg op te heffen moeten we investeren in goede ambulante begeleiding en gezinsintensief werken. We moeten werken aan zorg in plaats van opsluiting. Daarvoor is het nodig dat we werken aan onszelf. We hebben aangeleerd en ingeprent gekregen dat geslotenheid makkelijk goed te keuren is, want noodzaak. We zijn gewend geraakt aan reageren vanuit angst. Het probleem strekt zich verder dan de gevoelens of gedragingen van de jeugdzorgkinderen, maar reikt  tot aan onze gevoelens en onze reacties daarbij.

De meest definitieve oplossing voor dit probleem is de gesloten jeugdzorg opheffen. Rechters die de jeugdzorg boycotten; gezinsvoogden die weigeren een machtiging aan te vragen; groepsleiders die de slaapkamerdeuren niet langer op slot draaien en jongeren die weglopen wanneer zij geloven dat dat beter voor ze is.

Jason Bhugwandass is ervaringsdeskundige en noemt zich voormalig probleemjongere. Hij zet zich in voor verbeteringen in de jeugdzorg.