Over AI en onderwijs

AI (kunstmatige intelligentie) en onderwijs vormen een interessante combinatie. Zeker als dit het thema is op een bijeenkomst in Amsterdam die wordt georganiseerd door Le Rosey, een van de oudste en chicste Zwitserse kostscholen.

Op deze ietwat merkwaardige Davos-achtige bijeenkomst discussieerde men in aanwezigheid van de Zwitserse en Israëlische ambassadeur (?) over de rol van AI in de basisschool en het voortgezet onderwijs. Het panel bestond uit deelnemers met een heel verschillende achtergrond. Zo was daar Jacqueline Brassey van McKinsey, Holger Hoos (hoogleraar machine learning hoogleraar Universiteit Leiden),  Jan Bransen (hoogleraar filosofie Radboud Universiteit), Jelle Jolles (emeritus hoogleraar neuropsychologie VU) en Philippe Gudin (van 1980 – 2015 directeur van Le Rosey).

Een bont gezelschap dus dat het debat niet echt ten goede kwam, ondanks de inspanningen van moderator Dieter Möckelmann. Dat het vanuit AI-perspectief toch interessant werd kwam met name door de bijdragen van AI-expert Holger Hoos en neuropsycholoog Jolles.

“Who ever leads in AI will rule the world” zei Poetin in een 2017 in een gesprek met science studenten. Hoos citeerde Poetin en gaf aan dat Poetin daar wel een punt heeft. Deze uitspraak van Poetin doet de intellectuele vermogens van zijn Amerikaanse evenknie verbleken en is verontrustend.

In de jaren ’70 woonde ik in het psychologisch lab voor het eerst een AI-lezing bij. Die werd gegeven door Roger Schank. Het bestaan van AI was in ons land nog slechts bij een kleine groep mensen bekend. De prangende vraag was ook toen, waarom AI?  Schank gaf een praktisch voorbeeld ontleend aan het Apolloproject van de jaren ’60. Voor de maanlanding had de  NASA behoefte aan een maanwagentje. Dat kon niet op afstand bestuurd worden, omdat het signaal met de aarde er te lang over deed en het wagentje dan bijvoorbeeld al in een kuil zou zijn gereden. Het moest dus zelf beslissingen kunnen nemen tijdens het rijden.  Vrij actueel nu als we het hebben over zelfrijdende auto’s.

“Maar wat verstaan we precies onder AI?” vroeg iemand in de zaal. Hoos gaf aan dat een definitie waar iedereen het mee eens is niet bestaat. Is er sprake van AI als de wereldkampioen Go verliest van de computer?

Kenmerkend voor AI-systemen is dat het systeem zelf beslissingen kan nemen en kan leren op basis van die beslissingen. Dat wekt allerlei sciencefictionachtige gedachten op. De computer die zijn eigen weg gaat en de mens bedreigt. Zowel Jolles als Hoos zijn duidelijk. Op basis van hun kennis stellen ze dat zijn we nog decennia af zijn van systemen die ons brein kunnen vervangen, voor zover die er zelfs ooit zullen komen. AI is ‘shocking good’ in het bedrijven van wetenschap, stelde Hoos. Met behulp van AI zijn we bijvoorbeeld in staat zeer ingewikkelde patronen te herkennen.

Nu het onderwijs. AI binnen het funderende onderwijs kent twee aspecten. Het kan worden ingezet voor leerlingen als ondersteuning bij leerprocessen, zowel in de talen als in de bètavakken. Maar ook als leerinhoud en kennisobject om over te leren, zoals bij wiskunde.

Bij de leer ondersteunende taken gaat het om augmented reality. Hoos noemt het vreemde talen leerprogramma Rosetta Stone. Via een omgeving waarin men intensief wordt ondergedompeld leert men (met ook audiovisuele hulpmiddelen) een vreemde taal. Dat kan gaan van Frans tot Mandarijn Chinees. Deze systemen worden steeds interactiever en adaptiever, zodat deze zich steeds meer geheel richten en aanpassen op de gebruiker. Ook programma’s als Rekentuin (werd niet door Hoos genoemd), of experimentele programma’s waarmee men leert programmeren, gebruiken AI. Het kan ook gaan om tutorprogramma’s die de leerling bij de hand nemen. Maar Hoos geeft nadrukkelijk aan dat AI-systemen nooit de docent zullen vervangen. Waarachtige sociale interactie en empathie zullen AI-systemen nooit kunnen bieden, hooguit nabootsen.

Over kennis van de principes van AI zou iedereen moeten beschikken vindt Hoos. AI zou volgens hem goed passen binnen het vak computational thinking /coding. Een vak dat hij uiterst belangrijk vindt. Het is onzin om te beweren dat het geen plaats verdient binnen het curriculum, omdat niet iedereen programmeur wordt.  Men schaft de wiskunde ook niet af met het argument dat niet iedereen wiskundige wordt.

De urgentie voor meer aandacht voor computational thinking en AI in het funderend onderwijs is groot. Europa loopt steeds meer achter op China en VS. Vandaar het CLAIRE initiatief , Confederation for Laboratories for Artificiel Intelligence Research in Europe with a human focus, een samenwerkingsverband waarin Hoos een belangrijke rol speelt. Hoos is voorstander van de ‘narrow approach’. Kleine stapjes met op den duur grote gevolgen zonder al te veel pretenties; dit in tegenstelling tot de brede approach en pretentieuze benadering.

Philippe Gudin, die ruim 30 jaar ‘headmaster’ was van Le Rosey, en Jacqueline Brassey benadrukten het belang van sociale–intelligentie: het herkennen van iemand anders kennis en emoties. Gudin hield ook een pleidooi voor meer aandacht voor de kunsten in het curriculum.

Waarom doet Le Rosey dit? Niet voor de marketing. Op dit elite instituut zitten 420 leerlingen met meer dan 280 stafleden (leraren, begeleiders, en vak experts).

Le Rosey is overigens niet voor de stevige portemonnee, maar voor de zeer rijke biljonairs. En dan nog. Toen ik vroeg of het merendeel van de leerlingen – 250 docenten – dan een Arabische achtergrond heeft, gaf Arthur Bekenkamp, verantwoordelijk voor het aannamebeleid, aan, dat nooit meer dan 10% van de leerlingen uit een bepaald land afkomstig is. Overigens meldt hij ook dat in de hoge kosten de kosten voor twee campussen, een ongelooflijke concertzaa en de hele winter skiën in Gstaad, etc. inbegrepen zijn.

Waarom Le Rosey dit soort bijeenkomsten organiseert is niet helemaal duidelijk geworden. Men wil een platform bieden voor nieuwe ontwikkelingen in het onderwijs. Ook voor de summerschools (vakantiekampen met een educatief tintje) zijn wachtlijsten. Voor de sportclinics worden topsporters uitgenodigd zoals, hoorde ik, vertegenwoordigers van de Real Madrid voetbal academie en Tony Parker, de basketball specialist.

Toch interesse? Het jaargeld voor de kostschool en de opleiding (Int. Bacc.) is ruim € 100.000 euro. Dit kan in termijnen worden betaald, al zal dat voor de meeste ouders niet noodzakelijk zijn.

Jan Lepeltak