Bespreking van aflevering 3 van Klassen
Door Casper Hulshof
Aflevering 3: ‘Easy money’
Het duurt even voordat de derde aflevering van Klassen op gang komt. We zien twee potige kerels met ‘Leerplicht’ op hun uniform de deuren langsgaan, op zoek naar spijbelende kinderen of hun ouders. Vrijwel overal vangen ze bot. Toch is het in zekere zin nog heel wat als Leerplicht de moeite neemt om je te bezoeken, want ‘bij sommigen komt nooit Leerplicht langs de deur’. Waarom dat zo is wordt verder niet toegelicht. Iemand die in ieder geval niet meer naar school gaat is Younes (16). Na jaren thuiszitten (‘geen school wilde hem hebben’) gaat hij proberen de draad weer op te pikken. Na zes jaar. Je suis gang, hors game zingt Aya Nakamura op de achtergrond als we hem met zijn moeder ontmoeten in Tétouan (Marokko). Terug naar de havo is geen optie meer, alleen mbo-1 is toegankelijk. Geen aanlokkelijk vooruitzicht, maar ‘het moet maar’ (hij en zijn moeder zullen dit hierna nog vele malen verzuchten).
Deze aflevering is een studie in contrasten. De montage leidt ons langs situaties en voorvallen, en er is meer dan in de eerdere afleveringen geprobeerd om verschillen en overeenkomsten uit te lichten. De aflevering toont ook een palet aan emoties: verontwaardiging, schaamte, verdriet, hoop, stress, blijdschap, en opluchting (ik vergeet er vast nog enkele).
Bij de Vier Windstreken vullen de kinderen sociogrammen in. Met wie ga je graag om, en met wie niet? De resultaten gaan de computer in, en worden ook met de kinderen besproken. Zoals juf Jolanda het verwoordt: veiligheid in de klas is een noodzakelijke voorwaarde om les te kunnen geven. Die veiligheid is ver te zoeken op het Hogelant, waar we een discussie te zien krijgen die daar waarschijnlijk met grote regelmaat gevoerd wordt. Met vragen als: “Wat heb jij niet goed gedaan bij biologie?” probeert meester Thijs de zwijgzame jongens tot een reactie te bewegen. Er is weer eens gevochten en de jongens beloven, ongetwijfeld niet voor de eerste keer, dat ze zullen proberen zich voortaan beter te beheersen. Younes zou het niet beloofd hebben: liever zoekt hij de discussie op. Leraren wisten zich geen raad met hem. ‘Het onderwijs in Nederland is gemaakt voor het gemiddelde kind’ prevelde de voice-over al aan het begin. Younes is niet gemiddeld en viel daarom uit het systeem. Terug in Nederland zien we hoe zwaar hij het krijgt: na zijn eerste dag op het mbo komt hij moe en chagrijnig thuis. Zijn irritatie lijkt terecht, want ‘ik weet de helft al’. Ik ben benieuwd of zijn moeder genoeg overredingskracht blijft houden om hem te blijven stimuleren.
Over naar het Hyperion lyceum, waar we kennismaken met Evy (15), die ook niet bepaald gemiddeld overkomt. Een fanatieke leerling die er niet voor terugdeinst op school door te werken aan een opdracht als alleen de schoonmakers nog in het gebouw aanwezig zijn. “Wie hier zit heeft geluk” volgens de voice-over, maar dan moet je wel bereid zijn om tijdens maatschappijleer aan de hand van Bourdieu (heel toevallig) over schoolselectie te debatteren. Hoog tijd voor de grote late-selectievoorvechter, dus. Dit keer heeft Marjolein Moorman echter een ander onderwijsprobleem aan haar hoofd: het (Amsterdamse) lerarentekort. Een discussie in de gemeenteraad over lessen in burgerschap mondt uit in een standaard links-rechtsdiscussie. De montage brengt ons naar de Vier Windstreken, waar de kinderen discussiëren over de vraag of de Gouden Eeuw een andere naam zou moeten krijgen. Een mooi contrast met de gemeenteraad, want de kinderen debatteren op een stuk hoger niveau. En terwijl de arme Anyssa de ene na de andere 1 aan het behalen is, is Evy (‘school, stress, no sleep’) intussen gretig aan cijfers vergelijken met haar klasgenoten. “Jij hebt zeker een 9?” Een 9,3 bekent ze bescheiden.
Moorman onderneemt actie: ze gaat naar Den Haag om bij minister Slob om geld te vragen om het lerarentekort op te lossen. Met een hoger salaris komen die 400 benodigde leerkrachten er wel (‘dat is toch een open deur?’) Maar ze vangt bot. Geen ‘easy money’ voor de wethouder.
De aflevering neemt hier een wending. We gaan over naar een andere vorm van easy money: de misdaad. Op de Vier Windstreken komt agent Zwart met een collega langs. Zwart, een ervaren rot in het vak, legt de kinderen herkenbare situaties voor (‘En dan zie je daar weer zo’n junk rondhangen’). De kinderen hangen aan de lippen van de agent die toch ook wel enigszins intimiderend overkomt. Met veel gevoel voor theater verscheurt hij een voor een papieren waarop de kinderen vooraf hun droomberoep op hebben ingevuld. “Accountant? Ha ha, nee.” en weer verdwijnt een prop in de prullenbak. “Voel je hem?” vraagt hij de groep. De groep voelt het zo te zien maar al te goed.
Intussen is er ontsteltenis op het Hogelant: Gianny is opgepakt vanwege een beroving. Meester Thijs is zeer ontdaan. Het is ook niet de eerste keer. Misschien nog wel erger dan de gebeurtenis zelf vindt de meester het mogelijke gevolg: vanaf nu zal Gianny op school min of meer de held zijn: ‘het bevestigt zijn boef-status hier op school’. We zien onmiddellijk dat dit vermoeden juist is: Gianny is de held als hij op school terugkeert. Een treffend contrast vormt een breed lachende, door ‘fans’ omringde Gianny met de vanuit de deuropening gelaten toekijkende meester. De meester ziet het even heel somber in. Achteraf valt het gelukkig toch een beetje mee. Gianny’s stoere houding verkruimelt als meester Thijs hem op de man af vertelt hoe geraakt hij zich voelt door het hele gebeuren. ” Ik kijk anders naar je dan vorige week.” Gianny kijkt, net als toen hem de oren gewassen werden door zijn moeder, stilletjes voor zich uit en zwijgt.
Gianny’s mogelijke toekomst wordt uitgebeeld door een ‘ervaringsdeskundige’, een ex-beroepscrimineel die de kinderen even meeneemt in zijn wereld. Veel geslagen als kind, driemaal een mes in zijn lijf gehad in de ‘criminele universiteit’ (de gevangenis). “Laat je godverdomme nooit vertellen dat je minder bent” houdt hij hen voor. De overeenkomst met Gianny’s pad is duidelijk, het contrast met Evy kan bijna niet groter zijn. Op Hyperion vormen de leerlingen jasje-dasje gekleed een ‘model European parliament’. Het debat, waarin de leerlingen elkaar vousvoyeren, en de zich met een andere leerling op haar betoog voorbereidende Evy vormen een spiegel van de bestuurders die we tot nu toe de revue hebben zien passeren. Voorbeeld Moorman zien we op het podium wat kreten over het lerarentekort uiten tijdens de grote lerarendemonstratie op 6 november 2019 in Amsterdam. Juf Astrid en juf Jolanda kijken toe.
De aflevering werkt toe naar een emotioneel moment. Agent Zwart vraagt de groep wie wel eens wordt gepest, en waarom. Als Yunuscan vertelt barst hij in huilen uit, een moment waarop niemand het meer drooghoudt. Alle contrasten worden opgeheven als agent en crimineel samen de kinderen proberen op te beuren (‘wat zijn jullie mooi voor elkaar’). Voor de kijker is het natuurlijk een emotioneel, maar ook ongemakkelijk moment. Op Twitter vroeg Ben Wilbrink zich af: “Ik ben wel een beetje verbaasd over de vele positieve reacties op deze emo-activiteiten. Waarom is er geen geaccepteerde beroepsethiek voor leraren?” Toch is het mooi om te zien wat een prachtige groep deze klas vormt. Maar of we ook weer eens een normale les te zien krijgen…?
De derde aflevering van Klassen was een achtbaan van emoties en effectief gemonteerd tot een contrastrijk verhaal. Sylvana Simons meldde dat zij niet kijkt uit zelfzorg, omdat ze al weet waarover het gaat en er te veel door ‘getriggered’ wordt. Dat mag natuurlijk, maar toch is deze aflevering de moeite waard om terug te kijken, alleen al vanwege de bonte stoet kinderen die langskomt, van wie elk een eigen verhaal heeft, en hopelijk een eigen toekomst.
De volgende aflevering focust op de thuissituatie. Kan school de ongelijke thuisachtergrond ongedaan maken? En: hoe dan? En: zal het Gianny lukken te ontsnappen uit Hogelant? Alle seinen lijken op rood te staan.
Geef een reactie