Arnon Grunberg sloot op het eind van de avond in de Balie een weddenschap af voor enkele duizenden Euro’s met de auteur van de biografie van Hugo Brandt Corstius (HBC) Elsbeth Etty (EH). Die gaat Grunberg winnen. Niet gehinderd door enige kennis van zaken in dezen, stelde Etty dat zijn wetenschappelijke publicaties weinig voorstelde en weer gauw zouden worden vergeten, want niemand begreep zijn proefschrift. Iets was Grunberg terecht bestreed. De columnist, polemist en de taalgoochelaar daar ging het haar om. De rest leek flauwekul.
HBC verdient een betere biografie dan de vuistdikke biografie die Elsbeth Etty (EE) over hem schreef.
Stel je schrijft een biografie over Einstein of de door hem bewonderde Nederlandse Nobelprijswinnaar Hendrik Lorentz en je besteedt nauwelijks aandacht aan hun wetenschappelijke werk, dat is wat er gebeurt in de biografie van Elsbeth Etty. In de biografie van Lorentz wordt wel aandacht besteed aan de theorie waarvoor Lorentz na Einstein de Nobelprijs kreeg. Voor de geïnteresseerde leek besteedde zijn biograaf Anne Kox (inderdaad een theoretisch fysicus) gaf Kox wel uitleg over zijn wetenschappelijke verdiensten. Als men een onderdeel van iemands werk te specialistisch vindt dan is het geen schande om iemand anders met kennis van zake te vragen daar over iets te schrijven. Alleen verwijzen naar iemands zeer specialistische proefschrift en dat op basis van mondelingen informatie te bestempelen als onbegrijpelijk voor iedereen, getuigt van veel overmoed.
Etty had aandacht kunnen besteden aan zijn didactische publicaties zoals Algebraïsche taalkunde en Computertaalkunde maar die heeft ze helaas niet gelezen. Ze gaf aan zich als columnist met HBC te kunnen identificeren. Ook zij is tegendraads, journalistiek actief, recalcitrant en Multatuliaan (zij is al jaren voorzitter van het Multatuli-genootschap).
Grunberg was niet kapot van de bejubelde Opperlandse Taal-en Letterkunde zo bleek tijdens de Balie-bijeenkomst. Zijn woordgrappen en palindromen gaan gauw vervelen. Het geniale van HBC bleek volgens AG juist uit ook zijn complexe theoretische geschriften. Zeer terecht werd zijn briljante geest ook opgemerkt. Dat bleek uit zijn ideeën en kennis van de grondlegger van moderne taalkunde (Chomsky), en daarnaast een deelgebied van de wiskunde (de automatentheorie), Kurt Gödel de geniale wiskundige en vriend van Einstein in Princeton, introduceerde het fundamentele begrip beslisbaarheid en berekenbaarheid. Hij toonde aan dat er bepaalde berekeningen in de wiskunde en informatica zijn waarvan de juistheid die niet bewijsbaar is door een digitale computer, wat vergaande consequenties voor de informatica. Door zijn onvolledigheidsstellingen behoort hij tot de belangrijkste wiskundigen en logici van de 20e eeuw.
In werkcolleges behandelde hij ook het werk van Gödel. Brandt Cosrtius wist waar hij over had. Dit werd ook beaamd door de gerenommeerde hoogleraar Levelt, voormalig voorzitter van de Koninklijke Academie van Wetenschappen). Deze vertelde mij tijdens en presentatie van zijn laatste boek dat HBC hem in zijn vermaarde trilogie over formele grammatica’s had betrapt op een wiskundige fout. Levelt met gevoel voor humor: “Hij had inderdaad gelijk bleek mij later”.
Etty stelt echter hovaardig tegen AG in de Balie, “je hebt het gewoon niet goed begrepen”. Maar wat jezelf niet begrijpt is nog geen onzin.
Etty stelt dat HBC zich met leugens in allerlei wetenschappelijke instellingen zou hebben gewurmd. Dat hij als weduwnaar van jonge kinderen rust zocht in het buitenland is niet onbegrijpelijk.
De Etty-biografie gaat vooral in detail in op de grote rij van affaires van HBC. De vriendinnen, vormen een lange rij van seksuele escapes en hopeloze verliefdheden en komen en komen uitgebreid aan de orde. Ook de tragische dood van zijn vrouw, de jonge moeder van zijn kinderen, maakt het er niet beter op. De mooie theatervoorstelling van Aaf Brandt Corstius over haar ongelukkige jeugd gaf een ontroerend beeld van die periode. HBC was als docent zie https://komenskypost.nl/?p=8594, geduldig en prettig in de omgang en kon moeilijke onderwerpen uitstekend uitleggen.
De persoon HBC komt in de bio van Etty vooral over als een vervelende en egoïstische persoonlijkheid. Hij lijkt op latere leeftijd toch vooral een getraumatiseerd persoon die meende dat hij leed aan het Syndroom van Asperger.
Als zijn student weet ik dat HBC een zeer goede docent was, met tijd en aandacht voor zijn studenten. Een totaal andere persoon dan de harde polemist. Collega’s als de te vroeg overleden hoogleraar taalwetenschap Simon Dik en de wiskundige Tjoe Liong Kwee waren goede collega’s aan wie hij veel te danken had. Ze worden overigens in de biografie nergens genoemd.
Uitgever Querido heeft weinig gedaan aan factchecking (AI). In de index wordt bij Liesbeth Koenen verwezen naar het Koenen woordenboek en ik word ook verward met mijn oudere broer (de overleden journalist Stan Huijgens). Merkwaardig dat steeds wanneer een bedrag in guldens wordt genoemd daarbij de waarde in Euro’s staat. Etty heeft de wisselkoers omgedraaid. De gulden is in het boek meer waard dan een euro.
Liesbeth Koenen mocht gebruikmaken van al het materiaal dat berustte bij de latere weduwe van HBC, de vertaalster Ina Rilke. HBC bewaarde hij gooide nooit iets weg. Rilke was de beste vriendin van Liesbeth Koenen en zij stelde al het materiaal van HBC beschikbaar aan Liesbeth Koenen. Koenen was zeker niet bevriend met HBC zoals in het dankwoord van Etty wordt beweerd. Verre van dat. HBC had eigenlijk nauwelijks echte vrienden.
Jan Lepeltak is taalkundige en redacteur/oprichter van KomenskyPost
Geef een reactie