Jan Lepeltak
De vakvereniging I&I hield op 7 november haar jaarlijkse conferentie. Er is duidelijk beweging waar te nemen in onderwijs-informaticaland. In een volle zaal die bestond uit informaticadocenten, opleiders en studenten werden diverse thema’s besproken. Wat opviel was dat het aantal vrouwelijke deelnemers weliswaar nog in de minderheid was maar in vergelijking met vorige jaren duidelijk aan het groeien is. Jammer dat Kennisnet op dezelfde dag een evenement organiseerde over AI en onderwijs. Geen kwade opzet, bleek bij navraag, maar wel een foutje. Zal niet meer gebeuren.
Jacqueline Nijenhuis-Voogt is de nieuwe voorzitter van I&I en is vakdidacticus Informatica aan de Radboud Universiteit en docent informatica in het voortgezet onderwijs. Zij volgt Ramon Moorlag op na bijna 10 jaar actief voorzitterschap en schetste de nieuw bestuursplannen, zoals van elkaar leren door het vormen van netwerken en startende docenten bijstaan.
Programmeren voor iedereen
De aftrap van de conferentie werd verricht door Felienne Hermans, hoogleraar didactiek en informatica aan de VU en docent in het VO. In haar presentatie was haar belangrijkste stelling dat iedereen moet leren programmeren al is het soms maar een beetje. In de onderbouw van het basisonderwijs is het natuurlijk een ander verhaal dan bij een eindexamenvak. Het goede nieuws is volgens haar dat programmeren ook een plek heeft gekregen in de kerndoelen informatica. Het slechte nieuws is dat er mensen zijn die beweren dat je niet hoeft te leren programmeren, want met AI en ChatGPT (staat voor Chat Generative Pre-trained Transformer) wordt het voor je gedaan. Onzin natuurlijk. Alsof men je vraagt: “Waarom train je om de marathon te lopen, je kunt toch gewoon de auto pakken!” Doel is onder andere inzicht krijgen in systemen en materialen. Wanneer je bijvoorbeeld kleding wilt maken zul je eerste moeten weten wat het maken en ontwerpen van kleren inhoudt. Welke materialen je waarvoor kunt gebruiken enzovoort. Kleding maken is vooral een vrouwen/meisjes-zaak.
Felienne is overigens zelf een enthousiaste breister en een heel goede programmeur. Dat geldt ook voor lessen waarin vooral jongens stoer leren programmeren. Meisjes voelen zich niet prettig als ze gezien worden als een nerd. Inmiddels zijn er programmeertalen zoals Scratch (opvolger van Logo van Seymour Papert en verder ontwikkeld door Mitchel Resnick) en Hedy van Felienne Hermans.
Door een programma te schrijven waarmee je met een programmeerbare naaimachine leuke teksten en patronen op T-shirts kunt borduren wordt programmeren (ook vaak ‘coding’ genoemd) een stuk aantrekkelijker voor grote groepen meisjes. Felienne gaf sinds 2013 programmeerles aan scholieren. Wat ook bij sommige jongens niet ik de smaak viel: “Ik kom nooit meer terug in deze stomme les”. Lessen die nog aan elkaar hingen van commando’s en ‘errors’. Ze ontwikkelde zelf een taal die is gebaseerd op de manier waarop je leert lezen en schrijven. Als je iets fout doet geeft het programma uitleg en hints hoe het op te lossen. Inmiddels zijn versies van Hedy beschikbaar in meer dan zeventig talen.
Worden wie je bent
Jongens willen vaak meteen gaan knutselen en houden niet van uitgebreide instructie. Meisjes zijn preciezer en lezen eerst de handleiding goed door.
In een presentatie van Tessa Slim en Andju Soekhai van VHTO, de organisatie voor meer meiden en vrouwen in bèta, techniek en IT, werd ingegaan op de alliantie die werkt onder de titel: Worden wie je bent. Een samenwerkingsverband van de Stichting School en Veiligheid, Movisie, Emancipator (voor mannen en emancipatie). Men geeft gastlessen op scholen voor leerlingen en organiseert activiteiten voor docenten.
Heel mooi is de hindernisbaan die men heeft ontworpen in de vorm van een affiche. Alle hindernissen die meisjes en vrouwen ondervinden bij een weg naar informatica en techniek komen aan de orde. Beginnend bij de kleuters en eindigend bij vrouwen in een bedrijf of organisatie. Men komt met suggesties hoe men hindernissen kan wegnemen en vrouwen kan stimuleren zodat ze niet vroegtijdig vertrekken. Deze affiche mag op geen school ontbreken in de kamers van docententeams.
Relatie vernieuwde kerndoelen – digitale geletterdheid blijft onduidelijk
Er is al eerder geschreven over de nieuwe kerndoelen. Het is een degelijk voorstel maar wel een beetje voor elk wat wils en heel veel tijd consumerend, ondanks het voorgestelde kernprogramma in de kerndoelen. Zie ook https://komenskypost.nl/?p=8396. We moeten niet vergeten dat de kerndoelen zijn bedoeld voor het facultatieve vak informatica in de bovenbouw. Maar we willen wel dat iedereen digitaal geletterd wordt, dus ook in het funderend onderwijs. Iemand stelde voor een ‘informatica light’ versie te ontwikkelen. Geen gek idee, omdat in Europees verband voor het funderend onderwijs inmiddels ook gekozen is voor de term informatica. Overigens zijn wij inmiddels wel Europese hekkensluiters geworden, omdat er formeel in het onderwijs nog niets is geregeld voor de digitale geletterdheid.
Nataša Grgurina presenteerde de gegevens van een recente enquête over de vernieuwde kerndoelen onder docenten waaruit een behoorlijke mate van tevredenheid bleek. Een hardnekkig probleem (ook internationaal overigens) is de professionalisering van docenten. Vooral in het basisonderwijs is de kennis en ervaring mondjesmaat aanwezig. Er waren slechts enkele leraren uit het primair onderwijs in de zaal.
Grondslagen
De presentatie van Paul Bergervoet en Renske Weeda ging over Toetsing en tools voor het domein Grondslagen uit het kernprogramma. Deze presentatie over digital state automaten had een zeer formeel karakter. De aanwezigen werden meteen in het diepe gegooid. Erg jammer want het onderdeel grondslagen is uiterst relevant en belangrijk, maar deze vorm bevestigt helaas het Nerd-karakter van informatica. Niet bepaald stimulerend voor meiden. En het kan ook echt anders. Er is ooit bij de SLO materiaal ontwikkeld rond het thema Taal en computers.
Bij de ontwikkeling werd gebruikgemaakt van het werk van Hugo Brandt Corstius (Algebraïsche taalkunde), Liesbeth Koenen (Het vermogen te verlangen) en Levelt (Formele grammatica’s in linguïstiek en taalpsychologie).
Onderwerpen waren het ontstaan van het vak Informatica in de jaren ’50 vanuit de cognitieve psychologie, wiskunde en linguïstiek, type grammatica’s en de Chomsky hiërarchie, Turingmachines en type talen die horen bij grammatica’s. Ook was er aandacht voor zelf werken met generatieve grammatica’s waarmee men zinnen en gedichten (Haiko’s) kan genereren. Aandacht voor het gebruik van deterministische versus stochastische systemen/processen die onder andere een rol spelen bij vertaalprogramma’s en voice-respons systemen. Leerlingen, ook de meiden, vinden dit leuk. De grondslagen veranderen (nog) niet tot we wellicht overgaan tot quantum computing. Dus, maak ook gebruik van bestaand materiaal. Tijdens de presentatie riep Felienne Hermans uit de zaal: “Wat vreselijk dit!”
Tot slot een voorbeeld. Een jonge veel belovende programmerende bovenbouw leerling liep na een paar maanden informatica in de bovenbouw teleurgesteld weg uit het VWO. Hij deed vervolgens een toelatingstest bij Codam waar de lat heel hoog ligt en werd aangenomen.
Inmiddels heeft hij een goede baan bij een software-engineering bedrijf.
Jan Lepeltak
Foto’s: Frans Peeters
Geef een reactie