Over vorming en gelijke kansen

Een betoog met Erasmiaanse trekjes

Een pleidooi voor een integrale aanpak van de kansenongelijkheid. Vorming, leren en buurtverbetering moeten gezamenlijk optrekken. Alleen dan kan een dubbeltje een kwartje worden.

Door Ype Akkerman

Mensen worden niet geboren maar gevormd, aldus Erasmus. Als je dus voor een dubbeltje geboren wordt kun je wel degelijk een kwartje worden. En ook dat je menswording bepaald wordt door de invloeden van iedereen in jouw omgeving. Die vorming gaat over alles wat je voluit tot mens maakt: een positief zelfbeeld, sociaal, burgerschap, kennis, taal, rekenen, artistiek, sportief, professioneel, hulpvaardig, omgaan met teleurstellingen, samenwerken, hoffelijkheid en rekening houden met elkaar…… Kortom, alles wat we onze kinderen toewensen en waarmee we ze toe willen rusten. Zulke vorming stelt je in staat je bijdrage te leveren aan de samenleving, de economie, je buurt, stad en wereld. Met als basis dat je ook als persoon tot je bestemming komt. Want zoals Erasmus stelt:  ‘de belangrijkste voorwaarde voor geluk is dat je wilt worden wat je bent’. 

Die vorming wordt veel Rotterdamse kinderen onthouden. Dat is omdat hun ouders in een permanente bestaansonzekerheid verkeren, slecht behuisd zijn en worden gediscrimineerd, wat funest is voor het zelfbeeld en de ontwikkeling van hun kinderen. Verder omdat er een ernstig gebrek is aan vormende vrijetijdsbesteding in sport, cultuur en natuur. Ook omdat wijken als los zand aan elkaar hangen zodat criminaliteit gedijt en jongeren gemakkelijk tussen de wal en het schip terechtkomen. En tenslotte omdat de jeugd het moet hebben van scholen waar burn-out en een groeiend lerarentekort domineren. Is dit geen regelrechte schande voor de stad waar Erasmus, één van onze grootste zonen, geboren is en zijn eerste 1000 dagen heeft doorgebracht? En die ons zo rijk voorzien heeft van inspiratie en wijsheid, ook voor de praktijk van opvoeding en vorming? 

Overigens is dit vormingstekort niet voorbehouden aan kinderen in aandachtswijken. Want neem de wijk Kralingen, waar sprake is van een tsunami van studenten die zoveel overlast veroorzaken dat de oorspronkelijke bevolking wegtrekt. Met recht een schoolvoorbeeld van gettovorming. Hier slaat Erasmus de spijker op de kop als hij stelt dat ‘kennis oneindig veel voordelen biedt, maar meer kwaad dan goed doet als die niet ten dienste wordt gesteld aan deugdzaamheid’.

Het Rotterdamse jeugdbeleid maakt het eerder erger dan beter. Want dat is niet gebaseerd op liefde voor de Rotterdamse jeugd en op een authentiek verlangen die in alle opzichten uit de verf te laten komen. Maar om ‘hoger op de goede lijstjes’ te komen, een krachtpatserig imago van ‘opgestroopte mouwen’ te cultiveren en zich in talkshows op de borst te kloppen. De bestuurders en ambtenaren geloven heilig in de mythe van ‘onderwijs emancipatiemotor’ waardoor leraren dweilen waar de beleidsmakers de kraan openlaten van armoede, slechte behuizing, discriminatie, verschraling aan vormende vrijetijdsbesteding en segregerende wijken. Ook verliezen deze wereldvreemde technocraten zich in een oubollige sturing met achterhaalde bedenksels als ‘targets’ en ‘prestatieindicatoren’ en ‘scherpe afspraken’ die de intrinsieke motivatie van de praktijkpedagogen ernstig ondermijnen. En ze stoppen ons belastinggeld toe aan organisaties die niet leveren en onthouden ze dat aan organisaties bij wie dat wel het geval is[1]. Is Rotterdam al een arme stad, de echte armoede zit ‘m in het beleidsdenken van deze potentaatjes van Pyongyang aan de Maas. Die ook nog krokodillentranen plengen over het gapende lerarentekort en de groeiende jeugdproblematiek, maar niet willen beseffen dat dit goeddeels hun eigen schuld is.  

Wat dan wel? Dat is het volgende.  

1. Bestaanszekerheid door een toereikende en stabiele financiële positie. Zodat ouders de gemoedsrust hebben die de basis vormt voor een goede opvoeding.
2. Betaalbare woningen die ruimte bieden voor spel, hobby’s, huiswerk, studie en een ongestoorde nachtrust. Want de Tour wordt gewonnen in bed, zo weten wij van Joop Zoetemelk.
3. Wijken waarin het wemelt van de goede mensen die elk vanuit hun eigen metier hun beste beentje voorzetten. Eerst en vooral de ouders. En verder iedereen die zich inzet de voor ‘vorming buitenshuis’: in de geboortezorg, de kinderopvang, het onderwijs, de sport, de cultuur, de natuur, jongerenwerk, jeugdhulpverlening, wijkpolitie en in de (leer)bedrijven.
4. Villages to raise a child, waarin iedereen de vorming van de jeugd als een gezamenlijke opdracht ziet. In een vriendelijke wijkgemeenschap waarin elk kind zich geliefd weet om wie die is en wordt uitgedaagd op wat die kan.

Het zijn de werkers van de dagelijkse praktijk die het verschil maken voor de jeugd. Zij verdienen een aanzienlijke betere bejegening dan wat ze nu krijgen; de rode loper moet voor hen uitgaan. Laat de sturing zich dan liever beperken tot deze ontroerende aansporing van Erasmus, die gedrenkt is in de taal der liefde. ‘Overweeg hoeveel we van onze kinderen houden, hoe veelzijdig en veeleisend een goede opvoeding is, maar ook hoe schitterend haar resultaat. Vergeet niet hoe vlot een kind alles opneemt en hoe soepel zijn geest is, hoe gemakkelijk het iets aanleert dat goed is en bij de menselijke natuur past, zeker als vriendelijke, deskundige mensen het spelenderwijs weten aan te brengen.

Voormalig beleidsambtenaar bij OCW, Vrije burger van Rotterdam, trotse bewoner van Feijenoord

---

[1] Lees Vers Beton over de zomerscholen (november 2021) en de NRC over Humanitas (februari 2022)