Bordeaux2017 en de verdere opmars van Scratch

De ‘educatieve’ programmeertaal Scratch zet zijn opmars voort. Dat bleek tijdens de internationale Scratch-conferentie die eind-juli in Bordeaux werd gehouden. Ruim 300 deelnemers (ontwikkelaars, onderzoekers maar ook veel leraren) uit 40 landen wisselden ervaringen uit. Scratch is tien jaar geleden op het MIT ontwikkeld door Mitchel Resnick en zijn team. Scratch kan gezien worden als de opvolger van de 50 jaar geleden door Cynthia Solomon and Seymour Papert ontwikkelde programmeertaal LOGO. Inmiddels heeft de vorig jaar overleden Papert bijna een cultstatus. Ik zou kunnen zeggen dat Papert de profeet is en Resnick zijn evangelist.  Met zijn begin jaren ’80 verschenen klassieker Mindstorms gaf Papert richting aan een geheel nieuwe visie op IT-gebruik door kinderen. Zij moeten bepalen wat de computer doet en niet andersom. In 1986 interviewde ik Papert voor de Volkskrant in het net geopende Medialab van het MIT. Voor meer over Papert zie een PDF van mijn interview

Het zijn de vier P’s, zoals Resnick ze noemt, die ten grondslag liggen aan het gebruik van Scratch.

Mitchel Resnick

Resnick is ook de denker achter de Computerclubhouse-beweging. Belangrijkste doelstelling kinderen in achterstandsituates toegang geven tot nieuwe media, kids die daar nauwelijks toegang toe hebben. In de jaren ’90 interviewde ik Mitchel Resnick wat leidde tot de oprichting van twee computerclubhuizen in Amsterdam die Mitchel diverse malen heeft bezocht. Zie hier voor het interview met Resnick en de relatie met de maker movement .

Resnick is duidelijk de schatbewaarder en verkondiger van de opvattingen van Papert. Het opmerkelijke van de huidige maker movement is de directe relatie met de Logo-beweging van 40 jaar geleden. Men spreekt inmiddels van de Scratch-familie. De beweging is open; het materiaal voor iedereen beschikbaar (Scratch is gratis te downloaden); men deelt de producten en geeft iedereen de mogelijkheid ze te gebruiken. Het zijn de vier P’s, zoals Resnick ze noemt, die ten grondslag liggen aan het gebruik van Scratch:

(1) Projecten. Je werkt met Scratch aan jouw eigen project. Iets ‘tastbaars’ waar je zelf voor gekozen hebt (vgl. maker movement). Coding zet je in op een voor jou betekenisvolle wijze. Inmiddels kent internet volgens Resnick zo’n 23 miljoen Scratchprojecten (heb ik het wel goed verstaan?), die voor iedereen toegankelijk zijn. Zo begrijp je zaken door ze te maken en gebruiken.
(2) Passie: Volgens Resnick heeft onderwijs minder te maken met ‘explanation’ maar  meer met ‘engagement’. Er zijn veel paden die leiden tot begrijpen. Oeps, en daar viel plots even het woord “leerstijlen’.
(3) Peers: Leren is een sociale activiteit. Je leert van elkaar. Resnick memoreerde nog eens een inspiratiebron van Papert ook genoemd in Mindstorms: de Sambascholen in Rio waar jong en oud van elkaar leren. Er is hier sprake van informeel leren.
(4) Play: Het spelelement vormt de kern van Scratch. Dus niet een lange cursus coding, maar meteen aan de gang gaan, uitproberen en denken aan wat je wil maken. In Scratch2015 (Amsterdam) zagen we zeer jonge kinderen die zelf animatiefilmpjes maakten met Scratch. Resnick liet een video zien van een 14-jarige jongen die (in 1985) een trilrobotje maakte.

Resnick voegde nog een vijfde ‘bonus’ P toe: Purpose. Hij legt de nadruk op sociale-rechtvaardigheid. Dat begon al met Papert die zich actief als Zuid-Afrikaan keerde tegen het apartheidssysteem. Zo is ook het computerclubhuizen-initiatief ontstaan. Zie voor een indruk onderstaand filmpje naar aanleiding van tien jaar Computerclubhuis in Amsterdam

 Afrika en digitale storytelling met emigrantenkinderen

De Scratchbeweging richt zich nu vooral op Afrika, een continent met een in meerderheid sterk groeiende jonge bevolking. Een aantal jonge Scratchers uit onder andere Kenia, Nigeria, Tanzania en Ruwanda was aanwezig. De show werd gestolen door de 17-jarige Samson Goddy uit Kenia. Zijn visum werd op het laatste moment geweigerd, wat betekende dat hij nu via Skype deelnam. Wat een ongelooflijk leuke, goedlachse en enthousiaste jongen. Samson is actief lid van de Sugarlabs.
Sugar is een open desktop-omgeving als alternatief voor onder meer Microsoft en Apple’s iOSX. Het is bedoeld als een platform waar kinderen leren ‘Sugar’-activiteiten te ontplooien en levert ideeën op voor samenwerking, reflectie en exploratie. Bij Sugaractiviteiten kan het gaan om tekenen, componeren, schrijven, programmeren etc.

Samson gaf een leuke presentatie en vroeg Resnick of hij de volgende Scratchconferentie in Kenia komt bijwonen en en-passant of hij later ook niet bij het MIT kon studeren (zijn grote wens).

Een nieuw 3-jarig EU-project dat vanuit Spanje wordt gecoördineerd komt voort uit het project Inventers4change. InventEURs kent drie doelstellingen:

(1) het bevorderen van gelijkheid en ‘global citizenship’ in minder geprivilegieerde scholen met een speciale focus op emigrantenkinderen.
(2) Het promoten van interculturele uitwisseling en samenwerken met digitale storytelling.
(3) Het promoten van kritisch denken en computational thinking en het gebruiken van creatieve leertechnologieën zoals Scratch.

Aan het project doen naast Spanje ook Italië, Roemenië en het Verenigd Koninkrijk mee (een land dat voorlopig nog steeds aan alle EU-onderwijsprojecten meedoet).

Scholen werken samen op het gebied van collaborative digital storytelling  waarbij ook indringende tekeningen en verhalen van gevluchte kinderen worden uitgewisseld. Er werden enkele voorbeelden getoond. Scholen uit andere landen kunnen meedoen en zich opgeven via de site http://inventeurs.eu/ of info@inventeurs.eu.

Pauline Maas, Chris Dorna, Felienne Hermans

Er was een kleine Nederlandse delegatie in Bordeaux bestaande uit o.a. Pauline Maas, Felienne Hermans (Codeklas,) Chris Dorna (Codekids) en Cobie van de Ven (Digilab).

Felienne Hermans, die onder andere onderzoek doet bij de TU Delft naar de relatie taal en programmeren in het algemeen en schrijven en programmeren in het bijzonder gaf een presentate en leidde een workshop die ging over coding en waarom we dat belangrijk vinden. Hier valt nog wel het een en ander aan te doen. Felienne werkt ook voor Digileerkracht https://www.vhto.nl/projecten/digileerkracht/ en begeleidt groepen als vrijwilliger in ook programmeersessies bij Kennispoint https://kennispoint.nl/.

Joek van Montfort

Verder een diepe buiging voor Joek van Montfort (en zijn meehelpende gezin met aanhang). Joek (Mr Scratch NL) was de organisator van deze derde internationale Scratch-conferentie, na Barcelona en Amsterdam, waarvan hij de organisatie weer voor zijn rekening nam. Joek geeft zelf lezingen maar hij springt net zo makkelijk in de auto om toiletpapier te halen voor de toiletten op deze grand ecole (L’Ecole Nationale Supérieure d’Electronique, Informatique, Télécommunications) waarvan de vakanties al waren begonnen. Joek financierde zelf ook de komst van een aantal jonge bezoekers uit Afrika. Maar na het organiseren van drie waardevolle en betaalbare Scratchconferenties geeft hij het stokje nu graag over.

Jan Lepeltak