Stakingsdebat in Volendam

Dinsdag 12 december. De tweede stakingsdag in het primair onderwijs dit schooljaar. De sneeuw van 11 december ligt nog vele centimeters dik op de wegen. Om zeven uur ’s morgens rijd ik voorzichtig door de Beemsterpolder om twee kleinkinderen op te halen. Vandaag is oma ingeschakeld voor de opvang. Beide ouders van de jongens, groep 2 en groep 5, werken, maar onderschrijven als zovelen het doel van de staking volledig. Het groeiend lerarentekort treft ook hun kinderen wel eens en de toekomst is somber.

Van een oud-collega hoorde ik enige dagen terug dat voor de ongeveer 750 leraren en andere werknemers van het openbaar onderwijs in de regio Purmerend en omstreken een debatochtend over werkdruk en salarissen was georganiseerd. Ik was nieuwsgierig en vroeg om mij info door te sturen. De uitnodigingsmail naar het personeel bevatte een hartverwarmende tekst van Chris van Meurs, voorzitter van de Raad van Bestuur van het OPSPOOR schoolbestuur:

“Het idee achter deze bijeenkomst is dat we met elkaar en met gasten in gesprek gaan over wat er nu eigenlijk moet gebeuren. De salariseis is duidelijk en volstrekt terecht. De problematiek rondom de werkdruk is al veel complexer en nog veel complexer is de vraag hoe we het vak van leerkracht weer aantrekkelijk maken voor jonge mensen waardoor de instroom op de Pabo’s weer gaat toenemen en het tekort aan leerkrachten wordt omgebogen. Natuurlijk speelt de politiek daarin een belangrijke rol. Er moet meer geld op tafel komen voor het (Primair) Onderwijs. De claim die is gelegd ter hoogte van 1,4 miljard Euro wordt door vrijwel alle partijen onderschreven, behalve door het kabinet.

Kortom veel vragen en nog weinig antwoorden. Wie kunnen de aanzetten tot de antwoorden beter geven dan de ervaringsdeskundigen bij uitstek: leerkrachten, IB-ers, directeuren, beleidsmedewerkers en bestuurders uit het po. Ieder vliegt die vragen vanuit zijn of haar rol of positie aan, maar we weten ons allemaal verbonden door de wil en de inzet om kinderen maximaal te helpen bij hun ontwikkeling. Die ervaring en die verbondenheid zouden tot antwoorden moeten kunnen leiden op de vragen waar we nu mee worstelen. De aanzet tot het zoeken naar antwoorden willen we graag geven door de ontmoeting en het gesprek te organiseren op de stakingsdag tijdens de OPSPOOR debatochtend.”

Iets later dan gepland stap ik binnen bij Verenigingsgebouw Sint Jozef in Volendam. Een vertrouwd geluid! Leerkrachten worden nog steeds bij actiebijeenkomsten getrakteerd op cabaret. Vandaag is de dagvoorzitter Cindy Pieterse, voormalig leerkracht, heeft onder andere als comedian gewerkt voor de Comedytrain, is redactielid en schrijver voor Sesamstraat, Dit was het Nieuws, Sinterklaasjournaal en Studio Snugger. Hoe lollig gaat het worden? De boodschap is vooral: ondanks hoge werkdruk en te weinig salaris, blijf stralen, schitteren. Onderwijs is een mooi vak!

Maar na een korte inleiding wordt het vooral serieus. Chris van Meurs leidt ook kort in en herhaalt nog eens de kern van bovengenoemd statement. “Het is jammer dat dit middel voor de tweede keer moet worden aangewend, maar het is niet anders.” Chris ondersteunt volledig de salariseis van de leraren in het (speciaal) primair onderwijs. “Van jullie wordt gevraagd te functioneren als goede onderwijsprofessionals, maar de beloning zit nu aan de onderkant van het salarisgebouw hbo!” Van Meurs zegt wat meer moeite te hebben met het werkdrukverhaal. Hij wijst ook naar de leraren en schoolleiders. “ Je kunt er zeker zelf ook iets aan doen door een en ander beter te organiseren. Die ruimte is er. Maak daar gebruik van.” Ook het groeiende lerarentekort, “Dat wordt een enorm probleem!” wordt aangestipt. Geld kan daar volgens van Meurs een prikkel bij zijn. Er moet meer gekozen worden voor de Pabo-opleiding. Vooral ook jongens zouden die stap moeten zetten. De bestuursvoorzitter adviseert de vakbonden, nu ook Po-in-actie, om niet in een cao-reflex te belanden, maar het liever te zoeken in het verminderen van de regeldruk en het vergroten van de regelruimte voor scholen en schoolbesturen. “Regeldruk is niet meer van deze tijd!”

Eigenlijk stond op het tijdstip van deze stakingsbijeenkomst een overleg met schooldirecteuren gepland. Juist in zo’n overleg een week eerder werd deze debatochtend bedacht en mogelijk gemaakt. “Zelfs als die 1,4 miljard er niet komt kunnen we hier zelf wel in overleg op zoek gaan naar oplossingen waar wij, en mogelijk de politiek, stappen richting een oplossing kunnen zetten.” Ten slotte vraagt van Meurs de ruim tweehonderd aanwezige leerkrachten (en de vakbonden) om vandaag ook na te denken over wat te doen wanneer ook vandaag de politiek niet in beweging wordt gebracht. “Collega’s, maar ook vakbonden, zoek dan ook naar andere creatieve middelen om de eisen onder de aandacht te brengen!”

AOb-hoofdbestuurslid Tamar van Gelder is de volgende spreker die komt uitleggen waarom ‘het PO-front’ deze stakingsdag heeft uitgeroepen. “We zoeken naar vormen om aandacht te krijgen die werkt! Al op het Malieveld hadden we het over ‘code rood’ als omschrijving van de huidige situatie op het vlak van salaris en werkdruk. De geboden 700 miljoen is de helft van wat wij vragen. We willen meer en moeten dus ook meer doen om onze eisen ingewilligd te krijgen!” Van Gelder wijst er nog eens op dat het lerarentekort een probleem van nu is. “We proberen dat met de verkeerde middelen te verhelpen. Misschien moeten we maar eens laten zien hoe ernstig het is. Als vorm van de volgende actiestap kunnen we ook de leerlingen van een zieke leerkracht niet verdelen, maar consequent naar huis sturen. Laat maar gaten vallen. Confronteer ouders en politiek maar met de gevolgen van deze nijpende en werkdruk verhogende situatie. De 1,4 miljard moet er komen! Ook om het beroep aantrekkelijker te maken. Laat maar zien!” Van Gelder wijst in algemene woorden ook nog eens naar de rol van schoolbesturen (PO-Raad/cao-overleg) in het meewerken aan oplossingen in de richting van werkdrukverlaging en salariëring.

Vanuit de zaal wordt het AOb-hoofdbestuurslid door een ervaren leerkracht gewezen op zijn mening over de halfbakken opstelling van de bond bij eerdere cao-overleggen. “Ik heb aan alle stakingen in het verleden meegedaan en steeds bleek dat na het cao-overleg de arbeidsvoorwaarden verder verslechterden! Hoe hard maken jullie je deze keer?” Tamara van Gelder houdt het kort: ”Aan de arbeidsvoorwaarden wordt niet getornd!” Volgens de uitnodiging had zich nu een leuk debatje kunnen ontwikkelen tussen vakbondsbons en een vertegenwoordiger uit de Tweede Kamer, maar kennelijk was er vanuit de Onderwijscommissie niemand beschikbaar. Jammer, maar de organisatie had een prachtige interactieve voortzetting van het programma bedacht: met behulp van Mentimeter (www.menti.com) kon aan ieder (ongeveer 200 leraren (s)po) in de zaal een twintigtal stellingen worden voorgelegd. De stemming – eens of oneens – kwam grafisch op een groot scherm direct in beeld en werd regelmatig becommentarieerdvanuit de zaal.

Een nadeel was dat de nuance vanwege het gekozen middel (eens of oneens) nogal eens verloren ging, maar toch volgden er een aantal interessante scores en opmerkingen. Een aantal scores ligt erg voor de hand en behoefde geen toelichting vanuit de zaal. Hierbij de stellingen die het meest werden ondersteund:

– Een hoger salaris maakt het vak van leerkracht weer aantrekkelijk voor jonge mensen! 95 % eens met de stelling

– De leerkracht komt vaak alleen aan uitvoeren toe. Het vak van de leerkracht wordt weer interessant als er ruimte is voor eigenaarschap.
92 % eens

– Leerkrachten, de ambassadeurs van het onderwijs, moeten uitstralen dat zij een fantastische baan hebben. Zo maken we jonge mensen weer enthousiast.
91 % eens

– Om goed voorbereid te zijn op de toekomst heeft de leraar meer tijd en ruimte nodig.
91 % eens

– Leerlingen lijken steeds sneller overprikkeld. Dit vraagt aanpassingen. Om werkplezier te behouden zou er structureel meer ondersteuning moeten zijn.
87 % eens

– Het gebrek aan carrièreperspectief is de oorzaak dat weinig tot geen jonge mannen voor het vak van leerkracht kiezen!
74 % eens

– Er is in het (basis) onderwijs te veel controle en te weinig vertrouwen.
74 % eens

– Ik zou dolgraag eens iets anders doen dan werken in het onderwijs.
72 % eens

– Je bent zelf mede-regisseur over je eigen werkdruk!
71 % eens

– Het kabinet legt vertrouwen bij scholen/besturen als het gaat om kwaliteit van het onderwijs en komt niet elk jaar met opgelegde vernieuwingen.
65 % eens

– We differentiëren wel voor leerlingen maar van leerkrachten verwachten we allemaal hetzelfde.
50 % eens

– Lesgevend personeel blijft maximaal 7 jaar op 1 school. Mobiliteit prikkelt de passie voor het vak. Hiermee wordt het werkplezier bevorderd. 
43 % eens

Een leerkracht gaf aan dat hij lange tijd ook op een kantoor had gewerkt. Na zijn overstap naar het onderwijs verwonderde hij zich over het feit dat hij veel meer verantwoordelijkheid moest dragen waartegenover stond dat leraren daar nu zo weinig financieel worden gewaardeerd. Toen hij deze situatie besprak met oud-collega’s van buiten het onderwijs viel regelmatig de term: schandelijk!

Wat na de scores op de stellingen het meest in het oog springt is, dat leraren in grote meerderheid vertrouwen missen/dat niet ervaren. Ze wensen eigenaarschap; meer ruimte en tijd om het onderwijs zelf te organiseren.

Hierna volgt een kwartier met tafelgesprekken, “Denk out of the box!” waarbij de centrale vraag is: Hoe kan het onderwijs aantrekkelijker worden voor jonge mensen? Uitkomsten, ideeën, worden daarna plenair met elkaar gedeeld. Mogelijke tips voor de beleidsmakers:

• Pabo en Klos (vroegere opleiding tot kleuterleidster) weer scheiden. Jongens zijn in het algemeen niet zo geïnteresseerd in het werken met heel jonge kinderen.
• Zij-instromers, meestal ouder met gezin, moeten hun studie nu zelf betalen. Bij de politie en sommige zorgopleidingen ga je direct tijdens je opleiding actief meewerken en krijg je een salaris.
• Grotere besturen zouden hun eigen Pabo moeten oprichten. Zie het als een bedrijfsopleiding.
• Meer fulltimers in dienst nemen, waarbij de overheid de kosten voor kinderopvang voor zulke leerkrachten met kinderen moet verlagen.
• Gratis verzorgde lunch verschaffen. Het werken met een continurooster waarbij leraren ook tijdens de lunchpauze toezicht moeten houden bij lunchen en pauzeren van de kinderen werd daarbij als een nadelig aspect gezien.
• Leraren po en vo ‘uitwisselen’. Individuele specialismen en kwaliteiten kunnen zo beter worden benut.

Chris van Meurs, de voorzitter van de Raad van Bestuur van OPSPOOR, zegt aan het eind van de ochtend dat hij was aangesproken over het organiseren van deze (facultatieve) activiteit op de stakingsdag. Een bestuur mag zoiets niet doen, werd hem gezegd. Hij verontschuldigt zich hiervoor. “Het leek ons een goed idee om deze dag, deze invulling, te faciliteren. Het is jullie stakingsdag! Blijf enthousiast en houd vertrouwen!”

Gerard Wegman