Relevante Ontwikkelingen in het Beroepsonderwijs

We weten het niet of we zijn het vaak vergeten maar de Nederlandse land- en tuinbouw behoort tot de top van de wereld. Het vormt een belangrijk onderdeel van onze export. Dat komt mede doordat het onderwijs op de groene mbo-scholen, de zogenoemde AOC’s, op een hoog peil staat. Inmiddels is er in de mbo-wereld het nodige aan de gang. 
Haye van der Werf schetst de ontwikkelingen rond AOC’s en ROC’s.

Soms worden er, haast ongemerkt of recent ondergesneeuwd in al het Coronanieuws, besluiten genomen die op termijn van groot belang kunnen zijn voor de structuur en inhoud binnen sectoren van de educatieve provincie. Dat geldt bijvoorbeeld voor het beroepsonderwijs.
Vaak zijn dergelijke besluiten òf het gevolg van eerder genomen (overheids-)beslissingen òf voorbeelden van een vooruitziende blik aangaande sociaal-economische en demografische  ontwikkelingen.

Laat ik twee, samenhangende , voorbeelden van genoemde besluiten noemen:

1) Opheffing AOC-Raad: gevolg overheidsbeslissing. 
Het groene onderwijs ((V)MBO) is sinds 1 januari 2019 – haast ongemerkt – overgeheveld naar het Ministerie van Onderwijs. Binnen deze onderwijssoort worden opleidingen verzorgd variërend van Dierenartsassistent, Paardenhouderij tot In- en Outdoorstyling.
Die geruisloze overgang is temeer opmerkelijk omdat eerdere voorstellen daartoe nogal wat ophef veroorzaakten. 
Immers, gevreesd werd dat daarmee de zogenaamde ‘Gouden Driehoek”, de intensieve samenwerking tussen overheid – bedrijfsleven – kennisinstellingen binnen de onderwijskolom (vmbo – mbo – hbo – wo) in gevaar zou komen.
Nog enkele jaren geleden sprak ook de AOC Raad zich uit voor de verbondenheid aan het Ministerie van Landbouw: AOC Raad over de voordelen die departementale verbondenheid biedt: “overheid, bedrijfsleven en onderwijs vormen een gouden driehoek die bijdraagt aan de toppositie van de Nederlandse agro-foodsector.”
Maar nu is de AOC Raad, de belangenorganisatie van de groene (v)mbo-scholen, als gevolg van die overgang van het groene onderwijs naar het ministerie van Onderwijs per 31 maart 2019 opgeheven. 
Wat resteert is een ‘licht, netwerkachtig samenwerkingsverband‘ ‘Connect Groen’, waarin de AOC’s (Agrarische Onderwijscentra) waar nodig kunnen samenwerken. 
De MBO Raad is dus nu de brancheorganisatie voor alle bekostigde scholen in het middelbaar beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie, te weten de ROC’s, de AOC’s en de Vakscholen.

2) Fusie ROC Kop van Noord-Holland en het AOC Clusius College: vooruitziende blik
Het ROC Kop van Noord-Holland en het Clusius College gaan fuseren. Althans dat is de wens van de beide besturen. Door de fusie willen zij ervoor zorgen dat Groen (v)mbo en het middelbaar beroepsonderwijs in de Kop van Noord-Holland gewaarborgd blijven. Als de fusie een feit is, ontstaat er een school met zo’n 1.200 medewerkers en 10.000 studenten. De planning van beide scholen is om per 1 januari 2022 samen te gaan.
Als aanleiding voor het fusieplan wordt verwezen naar de demografische ontwikkelingen in die regio. Naar verwachting daalt het aantal jongeren in de regio de komende jaren met zo’n 10 tot 25 procent. Voor beide scholen zal het hierdoor moeilijk worden een breed onderwijsaanbod in stand te houden. 
Bovendien moet niet uitgesloten worden dat de ‘stikstof’-saneringen in de landbouw de arbeidsmarktperspectieven in die sector beperken en daarmee noodzaken tot om-, her- en bijscholing van velen daarin nu werkzaam.

Over een vooruitziende blijk gesproken. Naast de demografische ontwikkelingen zal de fusie ongetwijfeld ook zijn ingegeven door een aantal andere aspecten:

– Nieuwe markten: Het is voor onderwijsinstellingen in de toekomst niet langer voldoende je op de traditionele diplomamarkt te richten. Ook in het kader van ‘een leven lang ontwikkelen’ ontstaat steeds meer de noodzaak programma’s aan te beiden die korter van omvang zijn, niet afgerond worden met een diploma, maar onder meer volstaan als ‘micro-credential’ *.
– Nieuwe vormen: Programma’s zullen ook (post corona) in meer verschillende vormen en voor nieuwe doelgroepen moeten worden aangeboden: online, face-to-face, blended, in-company.
– Kostenreductie: Deelname aan (beroeps-)onderwijs wordt steeds duurder en het is nog maar de vraag of post-corona  de overheidssubsidiëring op niveau zal blijven en particulieren en bedrijven voldoende kunnen en willen investeren in om-, her- en bijscholing. Fusie, schaalvergroting maken efficiencyslagen en ICT-investeringen mogelijk en kunnen dan de betaalbaarheid verbeteren.
– Mogelijkheid realiseren dwarsverbanden opleidingen: De fusie maakt het mogelijk interessante dwarsverbanden aan te brengen tussen typische ‘Groen-opleidingen’ en die uit het reguliere beroepsonderwijs. De toenemende mechanisering en digitalisering van de agrarisch sector betekenen dat de instroom van personeel en ondernemers niet beperkt is tot deelnemers uit het strikt agrarisch onderwijs. Opleidingen als ICT, werktuigbouw, hospitality etc. zijn eveneens van belang voor de agrarische sector. 
– Geografische uitbreiding: Van oudsher zijn de meeste ROC’s en AOC’s actief in een begrensde regio. Een veelal hebben ze in zo’n regio een monopolie. Dat geldt in dit geval ook voor het ROC Kop van Noord-Holland, ruwweg actief boven de lijn Petten – Medemblik. Dat geldt niet voor de fusiepartner het Clusius College. Dat heeft vestigingen in onder meer Heerhugowaard, Purmerend en Amsterdam. Sluit niet uit dat de nieuwe combinatie na fusie ook ROC-achtige of combinatie-opleidingen gaat verzorgen in gebieden die nu nog bediend worden door onder andere het Horizon College, het Regiocollege, het Nova College of het ROC van Amsterdam.

Conclusie

Het middelbaar beroepsonderwijs staat dynamische tijden te wachten. Maak de borst maar nat!
Post Corona, een leven lang ontwikkelen en een nieuwe waardering voor het ambacht** creëren een nieuwe markt waarop instellingen hun plek en bestaan zullen moeten zien te realiseren.
Concurrentie zal daarbij niet geschuwd worden!

Het is te hopen dat, geïnspireerd door het agrarisch onderwijs, de “Gouden Driehoek” – de verbondenheid tussen kennisinstellingen, de overheid en het bedrijfsleven – in het gehele MBO gaat functioneren. ROC Kop van Noord-Holland en het Clusius College hebben hierin het voortouw genomen. Benieuwd wie er volgen!

* Microcredentials zijn mini-kwalificaties die vaardigheden, kennis en/of ervaring op een bepaald vakgebied of bekwaamheid aantonen. Microcredentials, ook wel bekend als nanodegrees, hebben een ​​smaller bereik dan traditionele kwalificaties zoals diploma’s .

 ** Interessant is wat de Britse journalist David Goodhart zegt in het interview “De advocaat zal brood gaan bakken” door Martin Sommer (de Volkskrant, 10 oktober 2020): ‘Waarom intelligentie wordt overgewaardeerd, handarbeiders ertoe doen en de zorg meer respect verdient.’ ‘De sympathie voor de kleine man, die met zijn opvattingen en waarden in de verdrukking raakt ten opzichte van de hoogopgeleide elite. Die laatste domineert de economie, de politiek en de instellingen, en vindt dat iedereen moet zijn zoals zij.’