Leerlingen die op de vlucht zijn. Wat is dat? Hoe voelt dat?

Astrid Cornelis

Beelden van vluchtende mensen: mannen, vrouwen, kinderen en baby’s. Helaas waren ze weer alomtegenwoordig in kranten, op televisie en andere mediakanalen. Ook jonge kinderen komen er mee in aanraking: ze zien beelden op de televisie of in de krant, horen flarden van het radionieuws, ze horen volwassenen erover praten, ze zien beelden op de smartphone van mama of papa. “Wat is dat?” “Wat zijn die aan het doen?” Hoe praat je over ‘op de vlucht zijn’ met jonge kinderen? Hieronder enkele handvatten van de American Academy of Child and Adolescent Psychiatry (2017) en enkele prentenboeken die dit thema vertalen naar jonge kinderen, zoals bijvoorbeeld ‘Krokodil op weg naar beter’ (Slegers, 2019).

Luister

• Luister naar de vragen en bekommernissen waar het kind mee zit. Forceer niet om in gesprek te gaan, maar sluit aan bij wat het kind aangeeft. Voor sommige kinderen is praten moeilijk. Bied dan andere manieren aan om zich uit te drukken: spelen met poppetjes, tekenen, schilderen, kleien,…
• Zorg voor een goede communicatie tussen school en ouder. Informeer ouders over wat aan bod kwam in gesprekjes op school. Maak de drempel laag, zodat ouders vertellen wat de bekommernissen zijn waar het kind mee zit.

Creëer een gevoel van veiligheid

Kinderen kunnen verontrustende situaties snel persoonlijk opvatten en zich zorgen gaan maken. Zorg voor geruststelling en geef hen een gevoel van veiligheid. Ze kunnen zich ook zorgen maken over familieleden die elders wonen – al dan niet in conflictueuze gebieden.

Beantwoord vragen

• Overlaad kinderen niet met te veel informatie. Houd het bij een uitleg die bevattelijk is voor het kind. Zorg wel voor eerlijke informatie.
• Soms stellen kinderen dezelfde vragen opnieuw en opnieuw. Vaak doen ze dat omdat ze geruststelling zoeken. Herhaal dan rustig je uitleg. Wees consequent in je uitleg, stel gerust, maar maak ook geen onrealistische beloften.
• Laat voelen dat je belang hecht aan de gedachten, gevoelens en reacties van het kind.
• Grijp de gelegenheid aan om in te zetten op tolerantie en elkaar helpen. Hieronder vind je ook een aantal prentenboeken die je hierbij kan gebruiken.
• Vermijd stereotypering van groepen in je uitleg.
• Verwoord ook hoe jij je hierbij voelt, zonder hen te overladen met volwassen bezorgdheden of angsten. Kinderen mogen gerust weten dat jij je daar heel droevig bij voelt, dat je graag iets zou willen doen voor die mensen…

Observeer

Wees alert voor fysieke symptomen die een uiting kunnen zijn van angst en stress: buikpijn, hoofdpijn, slaapproblemen die gemeld worden door de ouders,… Bij aanhoudende stress of angst is het aangewezen om verdere hulp te zoeken. Kinderen die zelf trauma of verlies meemaakten kunnen meer intense reacties vertonen op nieuws over onveiligheid en moeten vluchten.

Prentenboeken over het thema vluchten

In Krokodil op weg naar beter (Slegers, 2019) staat Krokodil symbool voor de mens op de vlucht. “Krokodil is op weg. Hij is moe. Hij is bang. Hij is op weg naar beter. Maar waar is dat?… Vroeger had Krokodil een fijn huis. … Hij had familie en veel vrienden.” Het prentenboek is uitnodigend vormgegeven en kinderen worden snel mee in het verhaal gezogen van Krokodil op de vlucht. Een toegankelijk boek dat aanzet tot reflectie over op de vlucht zijn. Wat voelt Krokodil? Wat zou hij denken? Waar is ‘Beter’? Zou hij zijn thuis missen? 

In het subtiel vormgegeven prentenboek De Koffer komt een groen wezentje aan bij Konijn, Kip en Vos. Het groene wezentje is stoffig, moe, verdrietig en bang. Hij heeft enkel een koffer bij. Vos en Kip branden van nieuwsgierigheid en willen weten wat er in de koffer zit… Dit prentenboek zet aan tot nadenken over hoe we omgaan met de ander die we niet kennen. Zijn we argwanend, behulpzaam of nieuwsgierig? “In een tijd waarin meer dan 65 miljoen mensen op de vlucht zijn voor geweld maakt dit prachtig geïllustreerde en ontroerende verhaal over vriendelijk zijn tegen vreemden diepe indruk. Ik hoop dat alle ouders ‘De koffer’ met hun kinderen zullen lezen.” (Khaled Hosseini)

Het prentenboek ‘Mijn twee dekens. Een vluchteling komt bij ons wonen.‘ vertelt het verhaal van een Afrikaans meisje dat haar oude thuis koestert door zich in een deken te wikkelen van woorden en geluiden uit haar herkomstland. Wanneer ze vriendschap sluit met een meisje van het nieuwe land weeft ze in haar hoofd een deken met de nieuwe woorden van haar nieuwe land.

Heb je vluchtelingenkinderen in je klas en wil je daar meer over weten? Ik verwijs je graag door naar het blogbericht over vluchtelingenkinderen in de klas van Karlien Rillaerts.

Bron titel-afbeelding:

Photo by Gordon James from Los Angeles, California, USA. Iraqi refugee children, Damascus, Syria, June 2012. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Iraqi_refugee_children,_Damascus,_Syria.jpg

Bronnen

• American Academy of Child and Adolescent Psychiatry (2017). Terrorism and war: how to talk to children.https://www.aacap.org/AACAP/Families_and_Youth/Facts_for_Families/FFF-Guide/Talking-To-Children-About-Terrorism-And-War-087.aspx
• Slegers Yoeri (2019). Krokodil op weg naar beter. Wielsbeke: De Eenhoorn.
• Naylor-Ballesteros, C. (2020). De koffer.Haarlem: Gottmer.
• Kobald, I. (2016). Mijn twee dekens. Een vluchteling komt bij ons wonen. Antwerpen: De Vries-Brouwers.
• Save The Children. How to talk with kids about refugees. https://www.savethechildren.org.au/our-stories/how-to-talk-with-kids-about-refugees