Algemeen, Duitsland, Filmrecensie, Leerlingenzorg

Herr Bachmann en zijn klas: Der Schule als Lebensort

Jan Lepeltak

Leraar Bachmann wordt in de veelgeprezen documentaire Herr Bachmann und seine Klasse een anti-autoritaire held genoemd (Volkskrant 24/11/2021). Het is in ieder geval geen anti-autoritaire leraar zoals we die uit de jaren ’70 kennen en die later in de Iederwijs-scholen verder vorm kreeg. Ik denk aan die jongere collega van me die zich altijd bij zijn voornaam liet noemen en als kinderen aan het propjes schieten waren niet ingreep, want op den duur vonden ze het toch niet meer leuk en zouden ze vanzelf ophouden. Vele jaren later zag ik hem in keurig pak, overhemd en stropdas als bestuurder van een grote scholengroep. Het kan verkeren.

Bachmann is gewoon een hele goede leraar, streng, rechtvaardig, maar ook zeer betrokken en iemand die zijn leerlingen ruimte geeft, kan luisteren en weet wanneer hij de touwtjes rustig kan laten vieren. Hij behandelt ze met respect en dat geldt zeker ook omgekeerd voor zijn leerlingen.

We zien Bachmann lesgeven aan zijn klas 6b in deze nimmer saaie slow-movie (hij duurt 217 minuten). 6b lijkt op een internationale schakelklas met 19 leerlingen uit 9 verschillende landen (zoals Bulgarije, Turkije, Marokko). 

Bij binnenkomst in de klas moet het doodstil zijn. Praat er toch iemand dan gaat de hele klas weer naar buiten en komt men opnieuw binnen. Men blijft achter de stoel staan en zegt “goede morgen Herr Bachmann” en mag dan gaan zitten. Bachmann vertelt soms bizarre verhalen met een sterk sociaal-maatschappelijke kant en zet zijn leerlingen in een vraag- en antwoordspel aan het denken. Hij benadrukt in de klas hoe belangrijk het is dat de leerlingen de Duitse taal goed leren. “Jetzt hören und lesen”, horen we hem tijdens de les zeggen. In een interview in de Süddeutsche Zeitung zegt Bachmann Schule is ein Lebensort”. Een Lebensort is het duidelijk voor deze leraar geworden met wollen hoedje en zijn onafscheidelijke gitaar naast hem. De kinderen mogen soms kiezen waar ze als klas zin in hebben: Grammatik oder Music. 

Bachmann werkt al 17 jaar in deze Gesamtschule* in het kleine Hessische stadje Stadtallendorf (21.000 inwoners). De school staat vlakbij een grote metaalfabriek, waar veel ouders werken. In de tweede wereldoorlog werkten grote groepen dwangarbeiders in de plaatselijke munitiefabriek onder toezicht van de SS.

Bachmann is een sterke persoonlijkheid. In de loop van de film komen we het een en ander over hem te weten. Hij heeft ooit sociologie gestudeerd, was beeldhouwer en zanger van volksliedjes. Hij rolde het onderwijs in. Niet vanuit bevlogenheid maar hij moest zijn gezin onderhouden en liet zich daarom op 40-jarige leeftijd omscholen tot leraar met bevoegdheid voor Duits, wiskunde, aardrijkskunde. 

Het wordt duidelijk dat zich een hechte band heeft ontwikkeld tussen de leraar en zijn leerlingen. Herr Bachmann heeft feilloos door wanneer er iets met zijn leerlingen aan de hand is. Rabia bijvoorbeeld, die vrij nieuw is op de school, ontpopt zich van teruggetrokken maar zeer intelligent meisjes tot een van de meer sociale leerlingen. Maar plots wordt ze weer heel stil. Als haar moeder met haar op school komt blijkt dat ze heeft beslist dat ze gaan verhuizen. Vader woont en werkt ergens anders. Rabia vindt het vreselijk, op haar vroegere school werd ze gepest en nu heeft ze net haar draai gevonden.
Ferhan is het enige meisje met een hoofddoek. Ze wordt steeds introverter. Er is iets aan de hand wat te maken lijkt te hebben met haar grote zus en de twee rivaliserende moskeeën in de stad. Bachmann krijgt maar moeilijk grip op haar.

Bachmann schuwt geen enkel lastig onderwerp. Hij stelt een thema doorgaans indirect via een verhaal aan de orde. Kunnen twee vrouwen iets met elkaar hebben?  Een Bulgaars meisje leerling vindt het raar en vies maar Rabia stelt: “Wat maakt het uit? Als ze maar van elkaar houden.”  

Wanneer sommige leerlingen een onvoldoende scoren voor de Engelse woordjestest stelt Bachmann voor dat de leerlingen die het goed hebben gedaan de zwakkeren helpen met het leren van de woordjes. Jamie heeft daar geen zin in. “Dan hadden ze het maar beter moeten leren, zoals ik heb gedaan.” Herr Bachmann geeft aan dat sommigen nog niet lang in Duitsland zijn. Nog een vreemde taal erbij leren is moeilijk. In onderstaande link naar IMDB is dit fragment te zien.

We zien ook ouders die nog nauwelijks Duits spreken. Jamie is niet te vermurwen, hij gaat de zwakkere kinderen niet helpen. Bachmann legt zich er (voorlopig) bij neer. 

Over het privéleven van Herr Bachmann komen we verder niet zo veel te weten. Hij was getrouwd en heeft twee zoons. In een artikel in de Süddeutsche Zeitung is sprake van een vriendin waarmee hij samenwoont, maar over deze privézaken horen en zien we verder niets. We zien een leuk blauw huis aan de rand van een bos. Wel vragen zijn leerlingen hem over zijn jeugd. Die was niet bepaald vrolijk. Zijn ouders dronken veel en er was vaak ruzie. Eigenlijk heetten ze Kowalski, maar tijdens de nazificering in de jaren ’30 moesten Duitsers met een Slavische achtergrond hun Pools/Russische naam vergermaniseren. Zo werd zijn familienaam Bachmann.

19 kinderen uit negen verschillende landen in totaal verschillende ontwikkelingsfases. Van nog echte jonkies tot ‘hormone cocktails’ en ’testosteron machines’. Ergens zegt Herr Bachmann dat heel intelligente kinderen pas laat voor het eerst seks hebben, als ze een jaar of twintig zijn. Kinderen die wat minder slim zijn veel eerder. Hasan zegt “Ik ben niet slim dus ik mag eerder seks hebben.” De klas lacht. Bachmann lacht mee: “Nou je bent wel degelijk slim, dat blijkt.”

In het artikel de Süddeutsche Zeitung lezen we dat de leerlingen van 6b het goed gedaan hebben. In de film zegt een leerling plots tegen hem: “Mijnheer, ik houd van u.” Van de 19 leerlingen zitten er nu 10 op het gymnasium, zegt Bachmann niet zonder trotsin het kranteninterview dat recent werd afgenomen. De film is nog voor Corona opgenomen.

Herr Bachmann en zijn klas is een monumentale film in de rij van Etre et Avoir en Juf Kiet, maar ook, niet te vergeten, de serie Klasse.

Er schuilt wel een gevaar in Herr Bachmann als rolmodel. Voor een beginnend leraar zal zijn aanpak echt niet meteen werken. Bachmann geeft heel goed les maar daar is wel bijna 25 jaar ervaring aan voorafgegaan. Hij weet goed te balanceren tussen de inbreng van zijn persoonlijkheid, de liefde en betrokkenheid bij zijn leerlingen, maar ook dat er gewoon geleerd en gepresteerd moet worden. En misschien nog belangrijker: dat ook dat de sfeer OK is.

*Gesamtschule. Is een schooltype waar relatief laat wordt geselecteerd. Er is sprake van differentiatie, zodat leerlingen al op verschillende niveaus lesstof krijgen aangenoden. Verder geeft Herr Bachmann voornamelijk klassikaal les. Hij lijkt vooral de kinderen de moeite hebben met de stof in aparte groepjes bij te spijkeren..

Herr Bachmann bij IMDB

Trailer:

Geef een reactie

67 − 65 =

Translate »