Onderwijsfilms die ertoe doen

Jan Lepeltak

Iedereen heeft wel films gezien die hem/haar raakten.  Als je het hebt over onderwijsfilms suggereert het alsof ze speciaal voor het onderwijs zijn gemaakt. Dat is niet het geval. Het zijn heel geslaagde films die zich afspelen in de context van een school en hun leerlingen. Herkenbaar, waardoor ze ook emoties triggeren. Ze zijn niet per se loodzwaar en bieden in meer of mindere mate perspectief. Je kunt er wat mee. Op alle lerarenopleidingen zou het een must moeten zijn ze te zien en bespreken. Misschien gebeurt dat soms ook.

Lunana, A yak in classroom. De film speelt zich af in een afgelegen bergdorp in het Koningrijk Butham aan de voet van de Himalaya. Het kleine dorpje dat alleen te bereiken is op zes dagen lopen van de dichtstbij gelegen stad. “Wij hebben respect voor de leraar omdat hij aan de toekomst raakt”, horen we een meisje zeggen. Zij is de classcaptain van het kleine klasje. Zij heeft de uitspraak van het wijze dorpshoofd. De klas is zonder meester en hoopt dat voordat de winter invalt de regering in Thimphu voor een nieuwe onderwijzer heeft gezorgd. 

Ugyen heeft er weinig zin maar hij moet zijn maatschappelijke dienstplicht vervullen. Hij vertrekt uiteindelijk naar het stadje Gaza waar de weg ophoudt. Hij wordt opgewacht door twee lokale bewoners en drie muilezels die hem in een fysieke zware tocht in zes dagen naar het extreem afgelegen bergdorp Luna brengen. Ze slapen bij zeer arme boeren en in een eenvoudige tent. Dan, op de zesde dag van de tocht, komen ze bij het dorp en worden opgewacht de alle inwoners. Het dorpshoofd verwelkomt hem en geeft aan hoe blij iedereen is dat men weer een meester heeft.

De kinderen in de klas spelen zichzelf waarbij de kleine, zeer slimme, classcaptain Pem Zam (haar eigen naam) de show steelt. Voor Ugyen is het duidelijk, na het zien van de primitieve slaapplek, de afwezigheid van een gewone stroomverbinding, geen bereik en telefoon en zo nu en dan zijn de batterijen door zonne-energie weer opgeladen: hij wil binnen enkele dagen terug naar de ‘bewoonde’ wereld. De wijsheid van het dorpshoofd en de gidsen en natuurlijk de eerste les voor de leergierige kinderen in het primitieve klaslokaal, het ontbreken van een schoolbord en andere leermiddelen.

’s Morgens vroeg wordt hij gewekt. De  muilezels staan klaar. Men vertrekt. Zal hij echt weggaan? Als hij op het punt staat de vallei te verlaten besluit hij toch terug te keren. Het belangrijkste bezit van de boeren is hun buffel, de Yak. Hij krijgt een Yak die een plaats krijgt in de klas. Er ontstaat een hechte band tussen de wat stuurse Ugyen en zijn leerlingen. Hij regelt via vrienden uit de hoofdstad schriftjes, schrijfgerei, een bal. Als de winter invalt vertrekt hij uiteindelijk. Bij het afscheid nemen van de kinderen en de rest het dorp is het moeilijk de ogen droog te houden. 

De relatie leerkracht – leerling speelt ook een belangrijke rol in de prachtig gefilmde documentaire Etre et avoir – over een dorpsonderwijzer in de Auvergne die met pensioen gaat -, of in Entre le murs, waarin een jonge, enthousiaste leraar op een Parijse middelbare school al gauw de mist in gaat en in een heftige conflictsituatie terecht komt, veroorzaakt door enkele ongeveer 15-jarige meisjes in de klas naar aanleiding van een nare opmerking die hij maakte naar een lastige leerling. Zij neemt na haar examen subtiel verbaal wraak.

In 8thgrade volgen we een eenzame puber van 13 jaar die alleen met haar vader woont. Zij maakt een dagelijkse videopodcast waarin ze handige tips geeft en altijd eindigt met haar handen in de vorm van een hartje en de uitroep “Gucci”. Ze is een einzelgänger die echter op het eind door de groep populaire meiden in de groep wordt geaccepteerd.

Wat halen studenten van de lerarenopleiding uit deze films? Lessen over expliciete directe instructie, burgerschap? Ik dacht het niet. Uiteindelijk gaat het over geduld en creativieit en het belang van de relatie docent – leerling.

Deze zomer vragen we onze lezers een film te bespreken (ca. 1000 woorden) die hen raakte, ook in hun werk. We verloten vier bioscoopbonnen (2×2, dat is wel zo gezellig) onder de inzenders (met dank aan onze crowdfunders).