Onder invloed

Johan De Wilde

Vorige week berichtte KomenslyPost dat Amber Walraven de prijs ‘Onderwijsinfluencer van het jaar 2022’ wint. Maar laat ons eerlijk zijn, een laureaat kiezen is zo mogelijk nog moeilijker dan het worden. Voor zover dat nodig is, wil ik in een reeks van vragen en antwoorden de prijs relativeren en er tegelijk de relevantie van aantonen. Beginnen doe ik met het becommentariëren van de drie selectiecriteria die de jury hanteerde.  

1 Wie is werkzaam in of nauw betrokken bij het onderwijs?

Het eerste selectiecriterium impliceert dat de jury leraren en directies op de radar heeft. Wellicht rekent ze spontaan alle onderwijskundigen en lerarenopleiders ook tot de kandidaten. Maar wat doet ze met inspecteurs en andere ambtenaren van het ministerie van Onderwijs, vertegenwoordigers van onderwijsvakbonden, leerlingen en studenten en de ouders van de schoolgaande jeugd?  

2 Wie maakt gebruik van sociale media om een mening te verkondigen en/of ervaringen te delen?

Het tweede criterium lijkt een stuk eenduidiger. Je hebt mensen die actief zijn op sociale media en je hebt er die het niet zijn. Hoewel, wat heet eenvoudig? Welke platformen bekijkt de jury? Hoe systematisch doet ze het? Kan een jurylid het onderscheid maken tussen wat een influencer via Twitter of TikTok ventileert en wat diezelfde persoon tijdens tv-interviews of in vrije tribunes in kranten laat optekenen?

3 Wie heeft door zijn/haar werk invloed op het onderwijs en/of de politiek?

Het derde en laatste selectiecriterium laat de jury niet minder ruimte voor interpretatie. Aan welke maatstaf meet ze iemands invloed af? Telt ze het aantal tweets en berichten op  LinkedIn, of de likes erop en het aantal keer dat ze gedeeld werden? 

4  Kan een politicus een onderwijsinfluencer zijn?

We mogen hopen dat een minister van Onderwijs het onderwijsbeleid stuurt. Maar verwachten we dat ook van de minister van Financiën of de minister-president en van partijleiders? Willen we dat omdat we ze verkozen hebben (als we dat deden) of omdat ze daartoe gemachtigd zijn? Willen we dat ook zij het onderwijsdebat in de publieke opinie stimuleren? Zo ja, kunnen we dan abstractie maken van het beleid dat ze voeren of waar ze oppositie tegen voeren? Genoeg redenen wellicht om politici buiten beschouwing te laten.

5 Bekroont de prijs de denker of de communicator?

Van politici weten we dat ze een team rond zich hebben dat mee hun woord voert en hun imago schept. Maar wellicht geldt voor meer influencers dat hun eigennaam in wezen een merknaam is van een team. Is de influencer van het jaar dan degene die het best vorm aan boodschap paart en die via allerlei privéschermen bij de mensen binnenkrijgt? Kan de influencer ook een weinig originele denker zijn die goede ideeën van anderen herverpakt voor een groter publiek? 

6 Kan iemand die in de ogen van de jury een heel sterk negatieve invloed heeft de prijs winnen? 

Wellicht kijkt de jury enkel naar figuren die ze een positieve invloed toedicht. Kan een influencer in de ogen van de jury invloed hebben door problemen te benoemen of eert de jury liever een goednieuwsbrenger? Zoals met elke prijs zegt de winnaar zowel iets over de laureaat als over de jury. Een jonge jury met mensen met een migratieachtergrond of met particuliere gevoeligheden zou iemand anders naar voor kunnen schuiven. Misschien huiveren bepaalde influencers ervoor net door deze jury uitverkoren te worden, omdat het niet strookt met wie ze zijn of met het imago dat ze van zichzelf willen cultiveren.  

7 Beïnvloedt de influencer de publieke opinie of het beleid?

We zouden de influencers deze vraag moeten voorleggen. Wat is het belangrijkste: zoveel mogelijk mensen bereiken of het onderwijsbeleid zelf beïnvloeden? Geen gemakkelijke vraag. Zelfs het sociaal wenselijke antwoord op die vraag is onduidelijk? Influencers zullen beamen dat ze een ruim publiek willen bereiken. Maar waarom? Willen ze dat hun boodschappen in de smaak vallen of willen ze ook als persoon op een goed blaadje komen bij een bepaald publiek? Voor de strategen onder hen is aandacht en appreciatie slechts een middel. Hen is het erom te doen het brede gehoor en de steun die ze krijgen in de publieke opinie politiek te verzilveren in invloed. In onze democratieën bepalen bijzonder weinig mensen het onderwijsbeleid rechtstreeks. Wie niet aan de tafel van de macht zit, is aangewezen op strategieën van agendasetting. Ze brengen als politieke outsiders problemen en ideeën te berde. Hoe breder ze opgepikt worden, hoe groter de kans dat de insiders van het beleid ze capteren en oppikken. 

8 Wie beïnvloedt wie? 

Influencers worden op hun beurt beïnvloed door het beleid en de beleidsmakers, door het publiek dat ze bereiken en door de kruisbestuiving met interessante denkers, praktijkmensen en wetenschappers die op eigen houtje een veel kleiner publiek bereiken. Een influencer is een spin in een sociaal web. Dat relativeert de winnaar maar tegelijk geeft het haar meer glans.

9 Waar wacht jij op?

Je mening op een publiek forum delen betekent dat je een zekere schroom overwint. Maar als je iets aan het onderwijs wil verbeteren dat je klas en je school overstijgt, dan moet je zelf ook overwegen om op jouw manier onderwijsinfluencer te worden. Pitch een idee bij iemand die een groot bereik heeft; kruip zelf in je pen en maak je punt op het forum van iemand anders. Influencers zijn vaak op zoek naar frisse ideeën in tekst en beeld. Wie weet, leer je iets uit een reactie erop, kom je in contact met een verwante denker of pikt een journalist je verrassende stem op. Ook met een sterke commentaar bij een online stuk van een publieke stem bereik je meer dan sakkerende stuurlui aan wal. 

10 Vier je de democratie?

Doe het voor jezelf, voor de leerlingen, de leraren, de directies nu en morgen. Extra invalshoeken kunnen het onderwijsdebat verrijken en goede potentiële alternatieve beleidskeuzes legitimeren. Een toegangsbewijs tot het sterrendom zal je als onderwijsinfluencer niet krijgen. Als de aandacht de kersverse Nederlandse laureate toch te veel zou worden, dan steekt ze de grens maar over. In België worden Nederlandse onderwijsinfluencers niet op straat herkent. 

Een al even nobele onbekende zuiderbuur

Johan De Wilde is redacteur van KomenskyPost en verbonden aan Odisee hogeschool als lerarenopleider, verantwoordelijke voor de coachingstool MyCompass en lid van Dienst Onderwijs en Kwaliteit. Hij is ook voorzitter van Velov (beroepsvereniging Vlaamse lerarenopleiders) en auteur en coauteur van de boeken De startende leraar en Leren Durven Coachen.

Waarom een influencer van het jaar?

Ons gewaardeerde redactielid en Vlaamse zuiderbuur schreef een kritische beschouwing over onze jaarlijkse influencer-verkiezing. Enkele jaren geleden kregen we stevige en terechte kritiek, omdat er nauwelijks vrouwen behoorden tot de genomineerden. Later kregen we heel positieve reacties op de achtereenvolgende lijsten met genomineerden en de uiteindelijke keuzes.

De reacties de afgelopen jaren op de verkiezing van Eva Naaijkens, Marita Eskes, Paula van Manen en Amber Walraven waren unaniem positief, zo in de trant van: zij hebben de titel meer dan verdiend.

Een van de doelstellingen is om onderwijsmensen (wat niet hetzelfde is als bestuurders, inspecteurs en politieke beleidsmakers) even in het zonnetje te zetten en dat is tot nu toe redelijk gelukt.

De film ‘Triangle of sadness’ relativeert het influencerschap terecht, al gaat het hierbij uiteindelijk om commerciële influencers. In een Nederlands tv-programma vroeg men kinderen wat ze later wilden worden. Een kind antwoordde “Influencer!”.

Bij ons ontstond het idee zo’n vijf jaar geleden naar aanleiding van de keuze van de ‘Person of the year’ in het blad Time. Wie naar de Time-criteria kijkt leest: ‘Time revealed its 10-person shortlist for 2022 Person of the year, narrowed down by the magazin’s editors based on who they felt had the most influence on the world this year.’

Zo onbescheiden als we zijn leek dit ons ook een aardig uitgangspunt. Ja, er is ook hier sprake van enig ‘nattevingerwerk’. We kijken vooral naar personen die dicht bij het primaire proces staan en van wie de mening invloed heeft op het veld. Het is geen rocketscience, invloed is moeilijk meetbaar. Maar toch zijn we binnen de redactie het doorgaans met elkaar eens over de genomineerden en de uiteindelijke ‘winnaar’. De rol van sociale media en het gebruik ervan zijn wel een indicatie en spelen een belangrijke rol.

De site www.nationaleonderwijsgids.nl  maakte onze keuze ook bekend, er blijkt dus ook extern serieuze belangstelling. Elk jaar stellen we de formule bij. Daarom zijn kritische reflecties als bovenstaand van Johan zeer welkom. Misschien moeten we zelfs voor 2023 ook denken aan een Vlaamse influencer.

Jan Lepeltak, hoofdredacteur KomenskyPost