Door Casper Hulshof
De derde aflevering van Dream School verloopt rustig, maar is wel heel interessant. We krijgen verder inzicht in de achtergrond van de deelnemende leerlingen. Ook de lessen zijn daarop ingericht. Het vuurwerk (iets dat lijkt op een vechtpartij in Amsterdam) wordt bewaard voor volgende week, belooft de aankondiging aan het eind. In deze aflevering draait het minder om ‘les’ en meer om ervaring. Hoe ben je geworden wie je nu bent en wat wil je en kun je aan jezelf veranderen?
Een van mijn favoriete nummers van Radiohead is Just, afkomstig van het album The Bends uit 1995. Het refrein gaat als volgt:
You do it to yourself, you do
And that’s what really hurts
Is you do it to yourself, just you
You and no-one else.
Ik moest hieraan denken tijdens het bekijken van de aflevering van deze week. De meeste jongeren doorlopen redelijk probleemloos het onderwijs. Dat een aantal de mist ingaat, ligt dat aan hun karakter of gebeurt het onder invloed van hun leefomgeving? Het is in de psychologie de aloude kwestie van nature en nurture, en de leerlingen worden met hun neus op dit feit gedrukt. Degene die dat het meest direct doet is Peter R. de Vries. Zijn lesdoel is ‘de jongeren aan het denken zetten’, en hij doet dat in de sfeervolle locatie van een leegstaande gevangenis in Utrecht. Die context is relevant, want het thema van de les is straf, van het nut van streng straffen, de doodstraf, tot het nut van de gevangenis zelf. De leerlingen worden zelf individueel opgesloten (sommigen met een cameraman als gezelschap), wat voor een aantal van hen niet voor het eerst is. De meisjes blijken er met name problemen mee te hebben, de jongens minder. We maken nader kennis met Jordy (17) en Thicia (19). Met name Thicia heeft een droevige jeugd achter de rug, met een vader die het gezin in de steek liet en meerdere uithuisplaatsingen. “Waar is mijn leven?”, verzucht ze met tranen in haar ogen. Wel heeft zij een vmbo-tl diploma op zak en dat is meer dan anderen in de groep kunnen zeggen.
Peter vertelt de groep over zijn vriendschap met Heinekenontvoerder Cor van Hout. Hij en Cor groeiden hemelsbreed niet ver van elkaar op. Peter ‘slaagde’ in het leven, Cor werd crimineel. Het verschil volgens Peter: als bij Peter politie aan de deur kwam, schaamden zijn ouders zich rot. “Wat moeten de buren wel niet denken!” Bij Cor ging het er heel anders aan toe. Het verhaal komt aan bij de leerlingen. Peter voegt er wijselijk niet aan toe dat Cor van Hout in 2003 geliquideerd werd. Zijn directe vraag aan hen of hun problemen aan henzelf of aan hun achtergrond liggen, durft geen van de leerlingen te beantwoorden. Lucia de Rijker: “Wie heeft tenslotte schuld? Hoe bepaal je dat?” Ondanks dat Peter zelf twijfelde en vooraf verklaarde vooral de groep te willen bezighouden, is hier naar mijn idee sprake van een geslaagde les. Peter heeft niet de fout gemaakt zich als een leraar te willen gedragen, want dat is hij simpelweg niet. Eric van ’t Zelfde is heel tevreden over de eerste lesweek en geeft deze een 8. Het is de vraag of in week 2 de ingezette ontwikkeling vastgehouden kan worden.
“Hoe lager ik ging, hoe socialer de leraren werden.”
Op maandag komt rapper Lange Frans langs. Tegelijk krijgen we een inkijk in de achtergrond van de altijd geïrriteerd ogende Shawnee. Shawnee heeft een nare geschiedenis als slachtoffer van loverboys achter de rug. Wat het programma gelukkig niet doet, is een makkelijke psychologie-van-de-koude-grond toepassen op dergelijke situaties. Het leggen van een verband tussen het ongepaste gedrag van leerlingen in de klas en hun achtergrondsituatie wordt aan ons, de kijkers, overgelaten. Het verband wordt natuurlijk wel duidelijk gesuggereerd door de programmamakers. Ik ben benieuwd of de achterliggende boodschap (de omstandigheden bepalen de mens) in volgende afleveringen nog explicieter gemaakt zal worden. We maken nu ook kennis met Robert (23) uit het Noord-Hollandse Velsen. Robert zat in de top 10 qua Citotoetsscore, maar moest het gymnasium inruilen voor het vmbo. Robert doet uitspraken die elke leraar aan het denken kunnen zetten: “Hoe lager ik ging, hoe socialer de leraren werden.” De mensen van Dream School willen echt lesgeven, willen echt jongeren bereiken … dat dringt veel meer door. Na een zware ghb-verslaving werd hij door zijn vader als wanhoopsdaad het huis uitgezet. Dat hielp. Robert woont weer thuis en lijkt de weg enigszins teruggevonden te hebben. “Ik ben een gelukkig mens,” zegt zijn vader.
Lange Frans vraagt de leerlingen een korte rap over zichzelf te maken. Zij geven zich daarmee bloot aan de anderen en dat is best eng. Brahim maakt net als vorige keer indruk. Hij gedraagt zich als een clown in de klas maar al vanaf aflevering 1 is helder hoeveel talent er in hem schuilt. Dat kan niet gezegd worden van Demi, die als enige niet wil meedoen en dichtklapt. Zij begint steeds meer een storende factor te worden en de vraag is hoelang het nog goed gaat. Bij de les door Lange Frans is ook nu weer goed te merken dat hij als enige onderwijservaring heeft. De les heeft een duidelijke structuur, een heldere opdracht en Frans toont zich heel benaderbaar (hij begint met een kort ‘je mag alles van me weten’-moment). Tot nu toe is wel gebleken dat als een van deze factoren ontbreekt de les de soep inloopt.
Artieste Karin Bloemen straalt aan alle kanten professionaliteit uit. Haar theaterervaring heeft haar gescherpt in het typeren van andermans karakter. Ook bij Karin is het allemaal niet vanzelf gegaan. Zonder al te veel opsmuk vertelt ze over haar jeugd: van haar 7e tot haar 14e werd ze stelselmatig verkracht door haar stiefvader. In elke andere context zou dit verhaal niet passen, maar deze leerlingen kunnen zich juist goed spiegelen aan haar ervaring. “Ook met een kutjeugd kun je er nog iets van maken.” De directe manier waarop toneelspelers elkaar aanraken (bijvoorbeeld bij ademhalingsoefeningen) is nogal onwennig voor de meesten. We maken kennis met Manuella (18). “Ik heb geen dramales nodig, ik ben zelf een en al drama.” Ook hier weer een uniek en droevig achtergrondverhaal. Manuella’s moeder overleed toen Manuella anderhalf was. De buurvrouw werd haar stiefmoeder en inmiddels is ook zij overleden.
De dramales, waarbij leerlingen zichzelf aan de anderen echt moeten tonen, verraadt weer veel over hen. “Kwetsbaarheid is ook een kracht,” concludeert Karin. Dat blijkt ook wel als leerling Thicia in tranen uitbarst tegenover Eric. Eric, nuchter: “Je hebt een bord spaghetti voor je neus en die moeten we uit de klit gaan trekken.” De les van Karin Bloemen is al met al informatief, maar misschien wel meer voor de kijker dan voor de leerlingen zelf. Dat komt ook omdat niet echt duidelijk is wat Karin de leerlingen wilde leren. Net als bij Peter R. de Vries gaat het hier meer om het hebben van een ervaring. Onderwijskundigen zijn gek op het meten van leereffecten, maar daarvan is hier helemaal geen sprake, in ieder geval niet in objectief meetbare zin.
Beter meetbaar wordt het als zakenman Jeroen van den Berg langskomt. Van den Berg is multimiljonair – zijn aankomst in een extreem luxe Ferrari (“Ik heb er twee”) maakt veel indruk -, is bevriend met dj Afrojack, en is vooral een echte aanpakker en probleemoplosser (“Mijn mensen doen het werk, ik los de hele dag hun problemen op”). Jeroens ondernemingstips vinden weerklank bij de leerlingen. Ze zijn dan ook stuk voor stuk nuttig. Nog mooier is dat Jeroen een stagebureau opricht binnen de school en zijn eigen netwerk inzet om de leerlingen aan een stageplek te helpen. De toch wel echt aartsluie Shawnee toont weinig interesse, maar Thicia is des te meer geïnteresseerd. Dit wordt in een volgende aflevering ongetwijfeld vervolgd.
Frank E. Hollywood verzorgt een tweede kunstles. Zijn eerste les liep in de soep en ook de tweede les verloopt moeizaam. Wat andere ‘docenten’ wel lukt, lukt Frank niet. Elke beginnende leraar zal zich herkennen in zijn gestuntel om iedereen bij de les te houden. Hij geeft de leerlingen een voor hem ogenschijnlijk eenvoudige opdracht: bewerk een foto van jezelf om er een autobiografisch zelfportret van te maken. De leerlingen snappen de opdracht niet. Eerlijk gezegd begreep ik zelf de opdracht ook niet. Een uitleg aan de hand van een zelfportret van Picasso verzandt in het bekende ‘dat kan mijn neefje van 4 ook’. Frank’s “Precies! Daar gaat het om!” lijkt vooral een reactie uit onmacht. Ook nu werkt Demi niet mee, zij wil zichzelf niet blootgeven en verschuilt zich achter (geveinsde?) desinteresse. De andere leerlingen ergeren zich er meer en meer aan. Waar Frank’s les vorige keer in chaos eindigde is nu juist het einde geslaagd: er worden mooie producten geleverd, waaronder een Mexicaans dodenmasker door Manuella. Toch denk ik dat Frank zich wel drie keer zal bedenken als hij nog eens wordt gevraagd voor een dergelijk programma.
We sluiten af met Demi, die zich de volgende ochtend aan Lucia’s sportles onttrekt. “Van mij mag je naar huis,” reageert zelfs Lucia getergd, en het is helder dat dat punt niet meer ver weg is. In de aankondiging van de aflevering van volgende week is niet te zien of Demi nog aanwezig is. Wel wordt ons beloofd dat de situatie uit de hand loopt tijdens een uitstapje naar Amsterdam.
Dream School blijft verrassen. Waar in de eerste aflevering de leerlingen nog een homogene groep leken te vormen (“deze leerlingen zijn extreem moeilijk te boeien”) blijkt gaandeweg hoe heterogeen hun achtergrond is en hoe al die verschillende persoonlijke paden tot hun huidige situatie geleid hebben. De diversiteit van de lessen, en de mogelijkheid om zichzelf op verschillende manieren bloot te geven aan anderen, brengt deze diversiteit goed tot uitdrukking. Het geheel overziend ligt de voorspelling voor de hand dat Eric van ‘t Zelfde de tweede schoolweek niet met een 8 zal gaan bekronen.
Casper Hulshof is gepromoveerd psycholoog en als docent onderwijskunde verbonden aan Universiteit Utrecht. Hij is medeauteur van het boek Jongens zijn slimmer dan meisjes en andere mythes over leren en onderwijs.
Geef een reactie