De Comeniuslezing van Claire Boonstra

Door Jan Lepeltak

Jaarlijks wordt in Naarden de geboortedag van Jan Amos Komensky herdacht. De naamgever van Komenskypost, beter bekend als Comenius, werd op 28 maart 1592 in midden Europa geboren. Op het grensgebied van Tsjechië-Slowakije, Moravië en Hongarije.
De Reformatie doet Comenius vluchten en uiteindelijk vindt hij de laatste 15 jaar van zijn leven rust in Amsterdam, alwaar hij ook overlijdt. In 1670 wordt hij in de Waalse kerk in Naarden begraven. Zijn humanistische en vooruitstrevende opvattingen rond didactiek en pedagogiek leven nog steeds voort. Voor Comenius was onderwijs het medicijn tegen onwetendheid wat uiteindelijk de bron van alle ellende op de wereld is, zoals oorlogen.

Dit jaar gaf Claire Boonstra van haar project Operation Education (OE), in de prachtige Naarderkerk, een voordracht met als titel Naar een nieuw denkkader in educatie: opleiden tot burgers van één wereld.
Claire introduceerde zich door de baantjes te noemen die ze had gehad, van krantenbezorgster, balletdanseres en werknemer bij KPN en Unilever tot oprichtster van een ICT-bedrijf dat zich richtte op augmented reality. Een concept dat ze voor de meer dan 500 meest oudere aanwezigen niet verder toelichtte. Ze gaf aan dat haar betrokkenheid bij onderwijs ver teruggaat. Een opstel over onderwijs op de middelbare school kreeg als commentaar van haar leraar Nederlands mee dat haar betoog erg idealistisch en weinig realistisch was. Het cijfer dat ze kreeg was een 7½. Met deze leraar kwam het helemaal goed. Claire heeft hem opgespoord. Hij werd uitvoerig bedankt voor de belangrijke rol die hij in haar leven heeft gespeeld, al werd niet helemaal duidelijk waarom. Hij was ook in de kerk aanwezig. Claire noemde verder nog haar andere activiteiten. Haar aanwezigheid in Davos als Young Global Leader van het World Economic Forum. Ze is ook diverse malen genoemd als een van de ‘most influential women in technology’, en ze was Online Mediavrouw van het jaar 2011. Verder wordt ze gezien als één van de meest inspirerende vrouwen in Nederland. Zo lezen we op haar website. Als dat niet nieuwsgierig maakt.

Diversiteit

Claire stelde vooral vragen naar het waarom. Ze noemt dat onderwijsvragen en ze beantwoordt die op radio bij BNR. Haar lezing bleek nagenoeg letterlijk haar tekst op haar site http://claireboonstra.com/vijf-opvallende-conclusies-na-de-eerste-dertien-onderwijsvragen/ Dus veel zin om dat nog eens samen te vatten heeft het niet. Het door haar genoemde percentage 45% zittenblijvers werd door mijn buren hoofdschuddend aangehoord met de opmerking: ‘dat geloof ik gewoon niet’. Het is jammer dat nauwelijks een direct verband wordt gelegd met de vernieuwende pedagogisch-didactische opvatting van Comenius. Het was vooral directeur en inleider van de bijeenkomst Hans van der Linde die daar even op wees.

Ontkoppeling en diversiteit zijn Claires buzzwoorden. De ideeën van het Operation Educationteam zijn tot stand gekomen na raadpleging van gerenommeerde wetenschappers (namen werden niet genoemd). Waarom die lange schoolvakanties? Komt omdat kinderen vroeger in de zomer bij de oogst moesten helpen. Langere vakanties maken de verschillen tussen kinderen uit de lagere sociale milieus en hun geprivilegieerde leeftijdgenoten alleen maar groter, stelt ze. Conclusie: kortere zomervakanties, en als de leraren die nodig hebben moeten ze de school en hun werk anders inrichten. Of is dit misschien handiger voor werkende ouders? Daar zijn goede oplossingen voor, weet ik uit eigen ervaring. En ze leiden ook tot meer diversiteit.
Als het om toetsen gaat richt ze zich geheel op de statistische meetlat waar langs mensen gelegd worden. De Gausscurve is dan de norm. Dat er sprake is van een doorgeschoten toetsmanie zullen weinigen ontkennen, maar dat toetsen bijvoorbeeld voor de schoolkeuze er toe doen, heeft onderwijssocioloog wijlen Jaap Dronkers aangetoond. Veel kinderen van laagopgeleide ouders krijgen als schooladvies vmbo terwijl later, uit bijvoorbeeld de Cito-toets blijkt, dat havo/vwo tot de mogelijkheden behoort.

Het gaat bij OE om optimale, persoonlijke ontplooiing. Zelf heeft Claire die kansen gehad. Ze gaf aan dat ze op school de rol van Sandy had in de musical Grease. Ik moest bij alle noodzakelijk veronderstelde onderwijsveranderingen aan Lubach denken, toen hij steeds de ‘Hoe dan?’ vraag stelde. De ‘waarombespiegelingen’ lossen in ieder geval weinig op. Niet het lerarentekort, niet de toenemende ongelijkheid in onderwijskansen, niet de curriculum vernieuwing. Claire stelde dat ze overal goede voorbeelden ziet van hoe het anders kan binnen het systeem. Het was wellicht verhelderend geweest als ze enkele voorbeelden had uitgewerkt en gepresenteerd.

Van een nieuw kader of paradigma in educatie dat leidt tot het opleiden tot burgers in één wereld, zoals Claire het ook noemde, heb ik weinig kunnen ontdekken. Wie daar over wil lezen raad ik Het Alternatief aan van Jelmer Evers en René Kneyber (eds.).