Toen Philips nog in computers deed.

In de wintermaanden zullen we regelmatig aandacht besteden aan de oertijd van computers in het onderwijs. Vandaag “Toen Philips nog in computers deed” over de introductie van de PC in het basisonderwijs.

Een woensdagochtend in september 1990. De vlaggen bij de Eindhovense basisschool in de Reigerlaan hangen wat mat in de mist. Staatssecretaris van Onderwijs Jacques Wallage is verlaat door een plots ingelast gesprek met premier Lubbers in het torentje. Oorspronkelijk zou de allereerste Philips/Comenius computer voor het basisonderwijs worden overhandigd in Naarden, de plaats waar de Tsjechische filosoof pedagoog Comenius in 1670 is begraven. Dat ging niet door. De basisschool tot Nut van het algemeen in Eindhoven is de gelukkige. Het was de oude mijnheer Anton Philips die zelf tot de oprichting had bijgedragen. Spreker is de burgemeester van Eindhoven en oud-minister Jos van Kemenade. Zijn aanwezigheid en Philips lijken de belangrijkste redenen voor de keuze van deze plaats. Philips schenkt de school nog drie configuraties extra.

Op een gure avond in dezelfde maand september 1990 staan directie en medewerkers van Microsoft enigszins zenuwachtig in de hal van het Amsterdamse Hilton. Het zou een bijzondere avond worden voor het Nederlands onderwijs. Misschien kun je zelfs zeggen: voor het onderwijs in het algemeen. Men is in afwachting van Bill Gates die een overeenkomst gaat tekenen met staatssecretaris Jacques Wallage over het gebruik van Word voor Windows. Daarmee wordt Nederland het eerste land waarbij de overheid kiest voor de Microsofttekstverwerker (en dus MS-DOS) als standaard voor het basis- en voortgezet onderwijs. Het contract voor Word is een van de laatste grote contracten voor het startpakket dat alle basisscholen in Nederland geleverd krijgen. Daarvoor wil de (nog vrij onbekende Bill Gates) wel naar Nederland komen. Hij noemt Nederland in zijn autobiografie (1995) als een van de weinige landen waar bijna elke school is voorzien van computers [1]. Gates was voor de staatssecretaris een onbekende, vertrouwt een ambtenaar me toe. Men heeft nog een uur als daar plotseling de jonge multi-miljonair en Microsoft CEO rood aangelopen de draaideuren passeert. De man is razend. “I haven’t seen anybody at Schiphol”, briest hij. General Sales en Marketing Manager van Microsoft Nederland René Oosterling is even duidelijk van slag. Er blijkt een misverstand over tijdstip van aankomst door het uur tijdsverschil met Londen, waar Gates nu vandaan komt [2]. Gates vliegt altijd economy met een lijndienst.

De keuze voor Word for Windows, betekent dat MS-Windows 3.0 (de eerste echte grafische interface van Microsoft na de Macintosh van Apple uit 1984) de gebruikersinterface wordt voor de Nederlandse scholen. Oosterling vertelt: “Feitelijk is het gehele verhaal zo’n twee jaar geleden (1988) gestart op de efficiencybeurs in de RAI. Daar hadden we het eerste contact met mensen van het Comenius/Print project. Zij waren op zoek naar een andere gebruikersinterface dan MS-DOS. We hadden toen al Windows 2.0 en zijn natuurlijk niet geneigd te praten over producten die nog bijna twee jaar ver weg zijn”. Oosterling geeft aan dat, nadat was uitgelegd wat de reikwijdte van het project was en hoe lang het zou gaan lopen, dat wel even anders lag.
De reden voor de keuze voor Windows in plaats van de concurrerende Apple Macintosh was, dat de overheid wilde kiezen voor een hardware-onafhankelijke industriële standaard. Ofschoon vriend en vijand het erover eens waren dat de Macintosh interface, educatief gezien, het beste was, vond men de afhankelijkheid van Apple een te groot risico.

Zo werd Nederland het eerste land dat over de Windows 3.0 plannen hoorde en feitelijk ook over Microsoft Office dat ook in 1990 uit kwam.

De succesvolle aanval op Wordperfect en Netscape, twee namen die de huidige generatie niet meer kent, is begonnen.

Jan Lepeltak

[1] Bill Gates. De weg die voor ons ligt. Nederlandse vertaling van C.van den Berg, H.Meijer, S.Verschuuren en P.Janssens. Amsterdam 1995 p.208.

[2] J. Lepeltak. Waarom Windows in de basisschool? Een terugblik. In: COS Computers op school/ Scenschrift jrg.2 oktober 1990. P.40-43