Hoe professionele ontwikkeling te bevorderen?

Professionele ontwikkeling is een ‘must’ en een grote uitdaging, zeker als het gaat om de introductie van nieuwe vakken in het curriculum zoals digitale geletterdheid. De wijze waarop professionalisering, bijvoorbeeld van docenten, vorm krijgt is echter volgens Wilfred Rubens voor verbetering vatbaar. Waardoor kenmerkt effectieve professionele ontwikkeling zich? Wat zijn geleerde lessen van een ervaren schoolleider en opleider op dit terrein?

Door Wilfred Rubens

Eric Sheninger heeft ruime ervaring als docent, schoolleider en als opleider van docenten en schoolleiders. Hij vat een reviewstudie samen waarin zeven manieren worden onderscheiden (pdf) die de kwaliteit en effectiviteit van de professionalisering van docenten kunnen verbeteren.

Volgens de onderzoekers is sprake van effectieve professionele ontwikkeling als gestructureerd professioneel leren leidt tot veranderingen in de praktijk van de docent en tot verbeteringen in de leerresultaten van de lerende.

De zeven manieren zijn:

1. Professionele ontwikkeling richt zich op onderwijsstrategieën die verband houden met het specifieke curriculum.
2. Actief leren biedt docenten de mogelijkheid om praktische ervaring op te doen met het ontwerpen en oefenen van nieuwe doceerstrategieën.
3. Goede professionele ontwikkeling creëert ruimte voor docenten om ideeën uit te wisselen en samen te werken in hun leerproces, vaak in een context waarin de nieuwe doceerstrategieën worden gekoppeld aan de eigen lerenden en de eigen onderwijscontext.
4. Cursusmodellen en modellering van het onderwijs -voordoen- geven docenten een duidelijke visie op hoe goede voorbeelden eruit zien.
5. Coaching en deskundige ondersteuning behelzen het delen van expertise over inhoud en praktijk die rechtstreeks gericht is op de individuele behoeften van docenten.
6. Professioneel leren van hoge kwaliteit biedt vaak ingebouwde tijd voor docenten om na te denken, input te ontvangen en veranderingen aan te brengen in hun praktijk door reflectie te vergemakkelijken en feedback te vragen.
7. Effectieve professionele ontwikkeling geeft docenten voldoende tijd om te leren, te oefenen, te implementeren en na te denken over nieuwe strategieën die veranderingen in hun praktijk vergemakkelijken.

Je ziet hierin mijns inziens veel principes van effectieve instructies terug.

Sheninger schrijft dat deze manieren ook relevant zijn voor schoolleiders. Zij hebben eveneens consistente ondersteuning en feedback nodig om voortdurend te groeien en te verbeteren. Hij meent dat het accent daarbij moet liggen op onderwerpen in relatie tot educatief leiderschap die bij moet dragen aan pedagogische verandering. Wat mij betreft zijn deze manieren ook relevant voor professionele ontwikkeling in het algemeen. De inhoud moet bijvoorbeeld altijd gaan over de werkzaamheden die professionals in de eigen context moeten toepassen.

Op basis van zijn ervaringen met professionele ontwikkeling deelt hij zes ‘geleerde lessen’ op dit terrein:

• Laat zien wat je verwacht. Praat niet uitgebreid tegen volwassen lerenden. Laat zien hoe een aanpak er in de praktijk uitziet en geef de tijd om deze toe te passen.
• Deel voorbeelden. Hoe zien voorbeelden van innovatieve toepassingen er in de praktijk en op verschillende niveaus uit? Laat docenten door de bril van collega-docenten naar successen kijken. Nieuwe taken worden daardoor beter uitvoerbaar.  Geef docenten de tijd om na te denken en vervolgens hun activiteiten te plannen als een voorbeeld is gedeeld.
• Feedback en meer feedback. Sheninger benadrukt de kracht van goede feedback. Bij professionalisering zijn tijdigheid en specificiteit ook van groot belang.
• Wees creatief. Sta open voor nieuwe ideeën om iets aan te pakken.
• Voeg wat personalisering toe. Geef de lerenden ruimte om zelf invulling te geven aan hun professionele ontwikkeling (inhoud, tijd en tempo). Geef feedback op wat lerenden hebben bereikt.
• Maak tijd voor professionele ontwikkeling. Sheninger schrijft dat tijd een Bewerken Status bewerken cruciaal element is in elke strategie voor professionele ontwikkeling.

Volgens mij zijn dit zinvolle geleerde lessen die ook niet alleen voor docenten en schoolleiders van toepassing zijn. Ik herken deze ook. Professionalisering slaat bijvoorbeeld onvoldoende aan, omdat lerenden zich van de inhoud onvoldoende een voorstelling kunnen maken (bijvoorbeeld: hoe kan ik mijn onderwijs via het concept van de flipped classroom vormgeven?). Of je hebt maar 45 minuten de tijd om met lerenden te werken aan het versterken van hun instructies.

Deze bijdrage is eerder verschenen op de site van Wilfred Rubens https://www.te-learning.nl/.