Veranderingen binnen de bestaande school of juist niet?

Door Jan Lepeltak

Wie het onderwijs wil vernieuwen heeft met een dilemma te maken. Daar moest ik aan denken bij het lezen van het blog van Larry Cuban (hoogleraar en auteur) over incrementele of fundamentele veranderingen in het onderwijs. De vraag is gebruik je je energie binnen het bestaande systeem en de school en wil je van daaruit veranderingen realiseren of zoek je het in het fundamenteel nieuwe. Je keuze heeft een persoonlijke, misschien moet je zelfs zeggen een politieke kant. Kies je bijvoorbeeld voor de ‘gewone’ publieke openbare school of voor een nieuw gestichte school die door steun van draagkrachtige ouders en bedrijven kan worden gerealiseerd.  Wil je dat  de hele school op de schop gaat zoals onderwijskunstenaar Sjef Drummen met zijn Agora propageert (‘ik ben een kunstenaar en heb niet doorgeleerd’)? De verhalen over de dramatische gevolgen van interventies door ambitieuze bestuurders die de hele zaak op de schop wilden zijn er legio, van Purmerend tot Leeuwarden kennen we de voorbeelden. Het idealistische Agora is lastig op te schalen. Je hoort dat de schuld bij de docenten ligt: de meeste kunnen niet coachen hoorde ik zeggen. Misschien wil een docent dat ook niet.

Zelf betrap ik mij de afgelopen veertig jaar op een zeker wankelmoedigheid. Soms vervloekte ik het systeem met zijn vaak gecoöpteerde, behoudzuchtige besturen en wilde ik liefst vanaf scratch beginnen.
Grappig dat de beweegredenen om voor het leraarschap te kiezen lijken te verschuiven. De motto’s zijn nu: ‘Leraar elke dag anders’ of ‘lesgeven is mijn passie’. Niets mis mee maar wel erg vanuit het eigen ik geredeneerd.  Daar wees Aleid Truijens ook op tijdens haar bijdrage aan Kwaliteitscongres eind juni 2015. Het ik en het eigenbelang prevaleert: Je hoort zo weinig van: wat ik wil bijdragen aan de maatschappij.

Kennis- en cultuuroverdracht en emancipatie zijn voor mij kernbegrippen in het onderwijs die uiteindelijk moeten leiden tot onafhankelijke, soevereine burgers.

Het gaat om duurzame veranderingen die iedereen ten goede komen en uiteindelijk ook de nieuwe zich emanciperende groepen bereikt. Dat was ook eind jaren ’90 de drive om in Amsterdam twee Computerclubhuizen op te zetten.

In zijn blog stelt Larry Cuban dat uiteindelijk incrementele veranderingen het duurzaamst zijn. Cuban geeft op basis van de onderzoeksliteratuur aan waarom incrementele veranderingen op den duur binnen een school eerder worden geïntegreerd:

• Ze verrijken in plaats van dat ze vooral de bestaande structuren storen.
• Ze zijn betrekkelijk simpel te monitoren
• Ze genereren een beweging die lobbyt voor duurzame ondersteuning.

Cuban geeft voorbeelden van bovengenoemde veranderingen (zie onderstaande URL). In ieder geval passen de opmerkingen goed in mijn ervaringen van de afgelopen decennia. Het meest duidelijk vind ik de geslaagde invoering van het vak  fysische informatica; vernieuwend maar passend binnen de bestaande schoolstructuur. Programma’s als Coach verrijkten het natuurkunde onderwijs. Het gebruik was goed meetbaar. Het leidde mede tot een uiteindelijke vernieuwing van het natuurkunde curriculum in de bovenbouw havo-vwo.

Leraren zijn net mensen: te snelle, radicale vernieuwingen zorgen voor onrust en zijn voor veel docenten niet bij te benen.

Artikel Larry Cuban

Computerclubhuis: https://www.youtube.com/watch?v=zWFjkwo-ck4