De opkomst van Uber-education

Door Haye G.H. van der Werf

Dat er in het onderwijs vandaag de dag veel gebeurt zal eenieder wel duidelijk zijn. De opening van de verschillende school- en studiejaren laat duidelijk zien dat onderwijs een ‘hot item’ is dat aandacht vraagt en de politiek tot actie dwingt.
Vanaf het basisonderwijs (lerarentekort, onderbetaling) tot de universiteiten (werkdruk, verschuiving geld van Alpha, Gamma naar Bèta) wordt er gevraagd om maatregelen en natuurlijk ook om geld.
Ook het VO en het beroepsonderwijs stellen zo hun eisen als het gaat om gebrek aan (vak-)leerkrachten en spreiding in krimpgebieden.
Al die aandacht vindt z’n hoogtepunt voorafgaand aan Prinsjesdag en dus de budgetverdeling, maar gegeven de ernst van de problemen zal de storm niet zo maar gaan liggen.
Vooral omdat daaronder een tendens zichtbaar wordt die naar mijn mening nog meer zorgen baart: de-institutionalisering van de scholen: de opkomst van Uber education!
Ingegeven door de sociaal-economische ontwikkelingen en de hiervoor geschetste problemen lijkt de school als hèt opleidingsinstituut de vanzelfsprekende plaats in de maatschappij te verliezen. En dat geldt in toenemende mate ook voor de werknemer daarbinnen met een vast contract, een carrièreperspectief en gerespecteerde positie in het dorp of de stad.

De de-institutionalisering

Wat dat institutionele karakter betreft wordt er – op alle niveaus – aan het
primaat geknaagd.
In het basisonderwijs kenden we al Sculaeen online lesvorm waarbij kinderen buitenschools aan hun niveau kunnen (/moeten?) werken.
Sinds kort bestaat ‘Foutloos Rekenen’ verzorgd door het Mathemathisch Instituuten mede veroorzaakt door de discussie over de inhoud en de mogelijke toets voor het rekenonderwijs. De cursus betreft  met name de groepen 6, 7 en 8 en belooft in twaalf weken op te leiden tot ‘foutloos rekenen’.
Klassikaal les, kosten € 1250,  en het is dan ook niet voor niets dat de cursussen vooralsnog worden aangeboden in de meer welvarende steden van de Randstad.
En dan heb ik het nog maar even niet over de cursussen om de Cito-uitslag gunstig te beïnvloeden of dyslectie dan wel andere vermeende kwalen te verhelpen.

Voor het Voortgezet Onderwijs is de buitenschoolse cursuswereld genoegzaam bekend.
Elk voorjaar duiken de examentrainingen weer op en vooral in de betere wijken tieren de huiswerkcursussen welig.
En mocht dat allemaal niet lukken dan bieden Luzacen andere instituten nieuwe kansen om het begeerde diploma te behalen.

In het beroepsonderwijs doet zich een vergelijkbare ontwikkeling voor. Niet zozeer geïnitieerd vanuit de ouders of de leerlingen, maar daar speelt vaak het bedrijfsleven een rol.
De toenemende spanningen op de arbeidsmarkt, de bestaande of gevreesde tekorten aan personeel, maken innovatief.
Vooral ook omdat de vijver waaruit personeel gevist moet worden – tot voor kort met name regulier afgestudeerden – vergroot moet worden en nu ook mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en/of zij-instromers tot de doelgroep gaan behoren.
Op televisie en andere media wordt van tijd tot tijd enthousiast melding gedaan van nieuwe initiatieven:
– Corinne Vigreux, mede-eigenaar van TomTom, steekt de komende vijf jaar
financieel haar nek uit voor een ict-school in Amsterdam die kansarme
jongeren moet begeleiden naar een plek op de arbeidsmarkt.
– Blijkens het NOS Journaal start in Zeeland een technische bedrijf een eigen
opleiding om aan voldoende personeel (plaatsing zonnepanelen etc.) te
komen.
– “In korte tijd heeft de Elske Doets Young Lady Business Academy bewezen
jonge vrouwen over die drempel – toegeven dat je voor de top gaat en
onbevreesd je passie volgen – heen te kunnen helpen. Niet voor niets groeit
deze non-profit Academy explosief.”

Ook op HBO en universitair niveau zijn voorbeelden te vinden van initiatieven buiten de gevestigde instituten om teneinde mensen verder op te leiden en te voorzien in adequaat opgeleide werknemers en/of te voldoen aan de wensen van jonge startende ondernemers die vaak kiezen voor nieuwe beroepen of bedrijfsrichtingen (ICT, AO, Robotica etc.)
Opmerkelijk en bijdragend aan de de-institutionalisering is de mindere aandacht voor geformaliseerde kwalificaties; zeg maar officiële diploma’s.
Werd het al steeds meer gebruik CV’s te verrijken met – naast diploma’s -verkregen competenties en ervaringen, nu lijken die officiële papieren van minder belang.
„In hoeverre gaan we naar een systeem toe waarbij traditionele diploma’s minder belangrijk worden?”, vraagt Arthur Mol van WUR.
„Studenten en bedrijven zitten niet op diploma’s te wachten, maar op competenties”, zegt Van der Chijs van UT.
„De behoefte aan talent is zó groot, dat veel bedrijven alleen willen weten wat je kunt en of je in staat bent je on the job verder te ontwikkelen.” NRC 2 september.

Al deze ontwikkelingen leiden volgens mij tot een de-institutionalisering van het ‘Klassieke onderwijsveld”.

De UBER docent

Hierbij wordt een en ander nog versterkt door de ontwikkelingen op personeelsgebied.
De schaarste, de slechte beloning, de hoge werkdruk en de soms slechte werkomstandigheden (gebrekkige ICT, geen ‘eigen werkplek’, weinig echte verantwoordelijk en afhankelijkheid van slecht management of falende bestuurders) hebben velen doen besluiten als zzp’ers door het leven te gaan en al-of-niet via een bureau de diensten aan te bieden.
Ze worden een soort ‘UBER chauffeur’ die geheel zelfstandig kan kiezen waar en wanneer, en zelfs onder welke voorwaarden, de werkzaamheden verricht zullen worden.
Citaat:  “Uber is een fijne manier om eigen baas te zijn en extra geld te
verdienen.”
Tekenend is dat verschillende landelijke dagbladen de laatste tijd portretten lieten zien van onderwijsgevenden die gekozen hadden voor zo’n rol als zzp’er en hun tevredenheid daarover uitspraken. Meer invloed op de eigen werkmomenten, wisselende werkervaringen en tot twee keer toe meer inkomen.
Zo is het maar net!

Conclusie

In veel dorpen en steden hebben de laatste weken weer de banieren over de straten gehangen; “De scholen zijn weer begonnen”. Uit oogpunt van verkeersveiligheid terecht. Ze zullen ook nog heel wat jaren terugkeren.

Maar er komt een moment dat we ons afvragen: Hoe zo? Welke School en waar?

Haye van der Werf  is Mbo-expert, was docent, schoolleider en sectormanager Beroepsonderwijs en Volwasseneducatie (BVE) Ministerie OCW, Consultant, columnist MBO-Krant en redacteur van KomenskyPost .