Giessenburg – door Eddy Erkelens
Met deze stelling hebben Eddy Erkelens, Walter Kamphuis en Charlotte Goulmy twee recente zaken gecombineerd: het onlangs verschenen advies Tijd voor focus van de Onderwijsraad én de 95 stellingen voor beter funderend onderwijs op 95stellingen.nl door onderwijscommissie Boerenverstand. Beide stukken achten zij noodzakelijk om het onderwijs weer om onderwijs te laten draaien en komen uit een verschillend en aanvullend perspectief.
Het advies van de Onderwijsraad, verschenen onder leiding van prof. dr. Edith Hooge en drs. Mirjam van Leeuwen, laat zich kort samenvatten in de volgende zin: de druk op onderwijs en leerkrachten moet omlaag; leerkrachten moeten onderwijs geven en maken, de rest kan weg en/of anders. Het gegeven advies gaat gelukkig verder dan dit: ook het anders verdelen van taken en/of het gewoon het doen van de taken zou al een hoop schelen. De Rijksbekostiging moet omhoog, zodat er meer mensen in het onderwijs gaan werken. Zo verklein je het lerarentekort, wordt de werkdruk beter te dragen: een klassieke win-win situatie.
De 95 stellingen, gemaakt en opgesteld door leerkrachten, docenten en iedereen in en rond het onderwijs, stellen hetzelfde wat scherper. In minder woorden worden verkeerde zaken gesignaleerd én wordt er een oplossing geboden. Iedereen kan en mag hierop reageren zonder post-it-sessies of wankelende bouwstenen. Een aantal stellingen valt op; dit is een greep uit de huidige Top20:
De pabo
De meest gepluste stellingen gaan over de pabo: die moet beter, wetenschappelijker, inhoudelijker én met méér kwaliteit. Verschillen mogen en moeten er zijn, maar alles moet zich richten op het leren lesgeven. Dat wordt momenteel gemist in de huidige opleidingen, al is daar wel een kentering te zien met de recente komst van de academische pabo’s en enkele pabo’s die het aanleren van lesgeven weer prioriteit geven.
Werkomstandigheden van leerkrachten
Een andere stelling die de nodige aandacht krijgt betreft de lumpsum en de aanstelling van de leerkracht. De leerkracht zou volgens de meeste respondenten meer vanuit de lumpsum moeten worden gefinancierd, en het aantal uren dat een leerkracht maximaal per week geeft, zou omlaag moeten. Dit komt exact overeen met het advies van de Onderwijsraad. Aanvullend daarbij wordt er een extra interessant punt genoemd in een andere stelling; namelijk het té grote aantal tijdelijk aanstellingen.
Leerkrachten zijn HBO(+)-opgeleide mensen die een vaste baan moeten kunnen krijgen, zeker met het huidig lerarentekort. Eén van de grootste oorzaken van het lerarentekort is de grote groep uitstromers. En uit peilingen in die groep komt naar voren dat vooral slecht management en baangarantie een heikel punt is, terwijl dit bij uitstek oplosbare problemen zijn.
Uiteraard staat de stelling dat de PO-VO-salariskloof weg moet ook in de Top20, sommige zaken zijn zo overduidelijk dat het eigenlijk gek is dat er een stelling voor nodig is.
Andere zaken die aandacht én aanpak vereisen
Uiteraard staan in de lijst met 95 stellingen nog meer zaken die echt aandacht, tijd en aanpak en verandering nodig hebben: Onderwijsvernieuwingen moeten uitsluitend bottom-up ontstaan. Leerkrachten en schoolleiders weten wél wat er nodig is. Onderwijsvernieuwingen als Montessori, Jenaplan en Freinet zijn niet voor niets door leerkrachten ontstaan; zij weten waar ze over praten en hoe het wel moet. Bureaus of, erger, bedrijven hoeven dit soort zaken niet op te dringen.
De Onderwijsraad zegt precies hetzelfde: leerkrachten moeten meer tijd krijgen om les te geven en les te ontwikkelen. En het is de taak van de leerkracht om dit te doen. Het is daarom niet verbazingwekkend dat deze stelling hoog in de nominatie eindigt.
Ook de leerlingloopbaan is een groot punt. Vooral tussen PO en VO is er een hoop te winnen; terugkoppeling van VO naar PO is er nauwelijks en dat zou goed zijn voor iedereen. Een leerkracht in groep 8 kan leerlingen niet meer volgen nadat ze van school af zijn. Maar zijn adviezen worden niet gespiegeld en de verantwoordelijkheid van ‘zorgen voor een ononderbroken leerlijn’ zou niet na groep 8 moeten stoppen. Tegelijkertijd is er heel wat te doen om het ‘mogen afzakken’ van leerlingen op het VO. Momenteel ligt er een zeer perverse financiële prikkel die ervoor zorgt dat VO-scholen hun leerlingen niet op het juiste niveau plaatsen. Zeker niet wanneer dit lager is dan eerder geadviseerd. Ze worden momenteel beboet als leerlingen afzakken na het starten op een te hoog niveau.
Dit zouden de doorverwijzende docenten moeten kunnen volgen. Samen komen we echt verder, zeker voor toekomstige leerlingen.
Financiële zaken zijn er natuurlijk ook. Schoolbesturen drukken, zeker in MBO en VO, véél te zwaar op het beschikbare budget. Eén van de stellingen is dan ook dat de overhead voor schoolbesturen maximaal 15% van de lumpsum is. Dit lijkt me veel: hoeveel blijft er dan over voor onderwijs? Voor leerkrachten? Voor leermiddelen? Elke procent die naar het bestuur gaat, gaat niet naar de klas.
Meer raakvlakken van 95stellingen en Tijd voor Focus
Er zijn natuurlijk nog een aantal raakvlakken, al liggen die niet zo vast of zijn niet zo concreet benoemd. De titel “Tijd voor focus” geeft ook aan dat er verandering moet komen in waar je op focust, maar er ook tijd voor moet nemen. Momenteel is die tijd er niet en/of nauwelijks.
En dan heb ik het niet over een tijdelijke corona-ellende met scholen open/dicht/half-open/half-dicht en elke wisseling om de paar maanden. MBO-scholen zijn al een jaar digitaal aan het lesgeven, het PO heeft in de laatste weken 50% van de scholen minstens 1 klas naar huis zien gaan. Maar tot maart 2020 was dit er niet. En toen was het ook bal.
Tijd dus voor focus op wat belangrijk is: lesgeven. Lesgeven door bevoegde leerkrachten die een eerlijk salaris willen. Door onderwijzers die baanzekerheid verdienen in deze gekrompen markt. Als onderwijscommissie Boerenverstand, waren we dan ook niet verrast over dit thema van de Onderwijsraad, omdat ook zíj transparant werken en duidelijk aangeven waar ze mee bezig zijn.
De vraag is: waarom gebeurt het dan niet? Willen de leerkrachten niet? Willen de ouders en/of leerlingen niet? Of speelt er meer?
Conclusie
Zoals hiervoor beschreven is het vreemd dat er zo veel stellingen nodig zijn. Het is geen muggenzifterij, het gaat om wezenlijke zaken. En, deze voor de hand liggende problemen, liggen er nog steeds. Er wordt veel gesproken over het onderwijs. Hier bij KomenskyPost, bij Didactief, op Beroepseer, bij de Onderwijsraad maar ook op Facebook en Twitter. Er moet snel wat gebeuren. Met een rapport en een lijst van 95 stellingen worden kleine verhelderende stappen gezet, maar eigenlijk is het tijd voor een reuze stap, met schoolleiders, met besturen, met het ministerie en met de Onderwijsinspectie. Grote, ferme schreden de kant op van goed Funderend Onderwijs.
Dit verklaart het succes van de website www.95stellingen.nl : want iedereen, van conciërge tot onderwijsbestuurder, kan stellingen inbrengen en erop stemmen.
Heeft u het al gedaan? Het kan nog tot 15 mei, want dan worden deze 95 stellingen aan de deuren van het ministerie genageld, zoals Maarten Luther in 1517 ook deed en daarmee een hele revolutie ontketende die de zittende macht trachtte te hervormen. Dit ging niet zonder slag of stoot, maar het resultaat is uiteindelijk wel bereikt. Laten we daarom hem als voorbeeld nemen en zelf ook symbolisch de hamer ter hand nemen en deze stellingen aankloppen.
Uiteraard doen we dit modern en digitaal.
Alles voor beter Funderend Onderwijs.
Geef een reactie