Jan Lepeltak
“Ziekenhuizen hebben nu een unieke kans de grote Covid-problemen aan te pakken”. Stel dat Mark Rutte en Hugo de Jonge dit zouden zeggen naar aanleiding van de Covid-19 pandemie. Zij zeiden het niet, maar iets vergelijkbaars zei de voormalige directeur-generaal voor het PO en VO, nu in haar nieuwe functie als inspecteur-generaal (IG) wel over het onderwijs: “Onderwijs heeft nu een unieke kans grote problemen aan te pakken”, lazen we in een interview met Inspecteur-generaal Alida Oppers in de Volkskrant. Het ging over De ‘Staat van het onderwijs 2021’ (SvhO). Die staat wordt er de afgelopen jaren niet beter op. Een op de vier leerlingen dreigt de school na 12 jaar leerplicht als functioneel analfabeet te verlaten. Dit probleem is al jaren gesignaleerd en heeft inmiddels kosmische proporties aangenomen. Er is al jaren gepleit voor een centrale aanpak onder regie van de overheid. Het antwoord van de overheid? Een grote zak met geld en verder in feite: zoek het lekker zelf uit. Alsof je tijdens de Covid-crises tegen de ziekenhuisbesturen zegt: “Lossen jullie het ff zelf op.”
Het dikke SvhO rapport is vooral interessant voor wat er niet in staat. De enige opmerking over dyslexie die te vinden is gaat om waar ouders bijles om vragen. Zowel als het gaat om het vaccineren als om informatica of digitale geletterdheid scoren wij in Europa niet goed. Alleen als het gaat om het aantal laaggeletterden en al dan niet ‘vermeende’ dyslectici behoren wij tot de top. De meeste scholen boden tijdens de schoolsluiting het brede curriculum aan in plaats van te focussen op het lees- en rekenonderwijs. Het blijkt dat 90% va de scholen in teams de nadruk leggen op scholing in algemene didactiek, terwijl de crux hem zit de (technisch)leesdidactiek en de rekendidactiek.
De nieuwe IG Mevrouw Oppers is een vriendelijke vrouw. Ze is goed benaderbaar zo bleek tijdens de presentatie van het leerplan informatica VO2 enkele jaren geleden. Zij werd toen als directeur-generaal PO-VO echter niet gehinderd door veel kennis over het onderwijs. Dat werd pijnlijk duidelijk bij de quiz die werd gehouden en waaraan ze meedeed. Zij was pas kort topambtenaar bij OCW en afkomstig van de bestuurscarrousel of te wel de bestuursdienst, ooit een ideetje van het kabinet Kok en onderwijsminister Ritzen. Je hoeft van iets niet veel te weten als je maar goed kunt besturen was de opvatting.
D66 onderwijswoordvoerder @paulvanmeenen noemde de opmerking in onderstaande tweet van @arjanvandermeij terecht : “Bijzonder dat de Inspecteur Generaal van de Inspectie @alidaoppers, een dikke onvoldoende geeft aan het onderwijs, terwijl ze daar zelf medeverantwoordelijk voor was als directeur-generaal van @MinOCW.”
“Scholen moeten niet het wiel opnieuw uitvinden, leer van elkaar. Nu zien we dat ongeveer één op de vier schoolbesturen geen zicht heeft op de kwaliteit van het eigen onderwijs. Dat is zorgelijk.” Deze opmerkingen die de inspecteur-generaal maakt snijden inhoudelijk hout, alleen is wat zij constateert niet van vandaag of gisteren, zorgelijk is het al jaren. De pogingen van de inspectie met bijvoorbeeld het circus van de ‘excellente’ scholen heeft weinig geholpen, gelet op de cijfers waarbij Nederland voor leesvaardigheid onder het OECD-gemiddelde zit. Vier jaren geleden bleek uit de SvhO dat bijna de helft van de scholen het leesonderwijs niet op orde had? Hoe zit dat nu? Ik kon het antwoord niet vinden maar de cijfers voor laaggeletterdheid doen het ergste vermoeden.
“En wat gebeurt er als de inspectie constateert dat het onderwijs onder de maat is?” vragen de Volkskrantjournalisten. Het is een bekend antwoord: “Wij verspreiden zoveel mogelijk kennis en zorgen ervoor dat onze observaties ook aan de andere school worden doorgeven”.
Dit adagium hanteert de onderwijsinspectie jaar in jaar uit met weinig resultaat naar blijkt. Of het nu gaat om de toenemende laaggeletterdheid veroorzaakt door het veelal tekortschietende (technisch) leesonderwijs, de dyslexieverklarings(business) waarmee wij wel aan de Europese top staan, het weer groeiende aantal voortijdige schoolverlaters, de teruggang in de rekenvaardigheid. Het zijn trends die al jaren worden geconstateerd.
Het wordt tijd dat ook de inspectie merkt dat het systeem niet werkt en eigenlijk door en door is vermolmd. Dat komt mede door de krampachtige wijze waarop men om didactische kwesties heen loopt. Ooit waren de gevestigde partijen als CDA en VVD bang voor staatspedagogiek. Nu hebben we eerder te maken met staatsverwaarlozing. Je mocht het wel hebben over de leerdoelen maar niet over de wijze waarop deze te halen. Inmiddels is al jaren duidelijk waarom die leerdoelen niet worden gehaald. Kijk nog maar eens naar de bijdragen van Aryan van der Leij (emeritus hoogleraar orthopedagogiek) of Marita Eskes (oud-leerkracht en succesvol auteur over de didactiek van technisch lezen) en Paul Kirschner (emeritus hoogleraar, onderwijspsycholoog OU) tijdens een hoorzitting in de tweede kamer. Lees ook het werk van Kees Vernooy (oud-lector leesvaardigheid).
Hoeveel jaren moeten we in de Staat van het Onderwijs nog lezen en zien dat de kwaliteit van ons funderend onderwijs verder achteruitgaat. Nu tamboereren op onlineonderwijs zoals we in het interview en de SvhO lezen lost niks op net zomin als de energieverslindende discussies over een nieuw curriculum. Een Deltacommissie voor het onderwijs zoals in 1953 lijkt de enige oplossing.
Jan Lepeltak is hoofdredacteur van KomenskyPost
Jan Jimkes
Uitstekend commentaar!
Als de resultaten van een school onder de maat zijn, moet de Inspectie niet volstaan met vrijblijvende verbetersuggesties, maar moet ze een goed verbeterplan eisen, toezien dat het op de school wordt uitgevoerd en nagaan of het tot betere resultaten leidt. Mocht de Inspectie die bevoegdheid niet hebben, dan moet zij die zo snel mogelijk van de Minister krijgen. Tijdwinst kan de Inspectie boeken door te stoppen met het jury spelen in het Excellente scholen competitie.