Johan De Wilde
Het mooiste beroep ter wereld? Het vraagteken in de titel van de derde aflevering is exemplarisch voor de docu ‘Hoe was het op school?’. Een tv-reportage (vanaf di 7 november op de VRT/Canvas) die vragen oproept rond een bepaald thema, kan spraakmakend zijn en dat kan dan weer een kwaliteitsindicator zijn. Maar als de eerste vraag die bij de kijker opkomt, de vraag is hoe hij er kop of staart aan kan krijgen, dan verhoogt het vraagteken in de titel vooral de ergernis. De makers geven vooral het woord aan ervaren of gepensioneerden uit het secundair onderwijs en gooien al hun reflecties en verhalen op een hoop. Het is aan de kijkers om er hun waarheid uit te distilleren of om er hun vaste overtuiging in bevestigd te zien.
Toegegeven, de reeks is niet voor mij gemaakt. Belangrijker is hoe de reflecties binnenkomen bij toekomstige leraren. Een van mijn studenten van de lerarenopleiding lager onderwijs die over een half jaar afstudeert, was bereid om er onbevooroordeeld naar te kijken en om nadien haar reflecties met mij te delen. Ze lijstte een aantal uitspraken op die waren blijven hangen en we voerden er een gesprek over dat mijn kijk op het lerarentekort op twee manieren verrijkte.
1 ‘Ik ben zelf een product van het lerarentekort.’
Nagenoeg iedereen beseft ondertussen dat er vandaag de dag jongeren afstuderen in het secundair onderwijs die belangrijke leerdoelen niet bereikt hebben om de eenvoudige reden dat ze gedurende een bepaalde periode een vak nauwelijks of niet gekregen hebben. Wat ik onvoldoende besefte, is hoe diep en fundamenteel dat probleem is geworden. De studente vertelde me dat ze gedurende drie van de zes jaar secundair onderwijs niet naar behoren Frans heeft gekregen. In het eerste middelbaar kreeg ze gedurende vijf maanden Frans van vervangers. Ze waren van goede wil, haar leraren lichamelijke opvoeding, plastische opvoeding (?) en Latijn, maar veel Frans leerde ze naar verluidt van hen niet. Het daaropvolgende schooljaar was het een heel jaar van dat. Na afloop miste ze de basis die ze nodig had voor de tweede graad. Dat maakte haar onzeker, temeer omdat de leraar Frans in het derde jaar zich openlijk ergerde aan het feit dat de beginsituatie van de leerlingen niet overeenstemde met wat hij mocht verwachten en met wat hij al jaren gewoon was.
De ouders van mijn studente hebben bijlessen Frans bekostigd om de schade te beperken. Met succes, want ze heeft geen enkel jaar moeten over doen en over enkele maanden studeert ze na een foutloos parcours af in het hoger onderwijs. Ze zal zelfs in staat zijn om op haar beurt Frans te geven in het vijfde en zesde leerjaar. Maar niet iedereen heeft dat geluk gehad.
Wat mijn studente me op deze manier ook duidelijk maakt, is dat het lerarentekort ook potentiële studenten voor de lerarenopleiding ontmoedigt. Het is mogelijk dat geknipte profielen voor het basisonderwijs niet aan de opleiding beginnen, omdat ze vrezen dat ze bijvoorbeeld het Frans of Nederlands onvoldoende machtig zijn. Voor de lerarenopleiding secundair onderwijs kan dat voor elk vak het geval zijn.
Een ander belangrijk negatief effect van onvoldoende goed voorbereide leraren is dat hun leerlingen, en dus ook de potentiële leraren van morgen, hen zien sukkelen. Lesgevers die op vraag van hun directeur of van ouders – onder het motto ‘beter iemand voor de klas dan niemand’ – te ver uit hun comfortzone treden, bieden een schijnoplossing. Ze zorgen voor leerlingenopvang, amper voor groei. In bepaalde gevallen dragen ze zelfs bij tot de afbraak van het imago van leraren en verliezen ze zelfs hun motivatie voor het leraarschap tout court. Zeg maar eens tegen je vrienden dat je leraar wil worden, als die dat beroep ook met knoeiers verbinden die niemand als referentie wil beschouwen.
Iemand voor de klas hebben, wat lang het hoogste doel leek van onze ministers van onderwijs, heeft het probleem van het lerarentekort niet opgelost, het heeft het verborgen. Voor vakken waar het lerarentekort het schrijnendst is, kunnen goede online lessen en zinvolle opdrachten die zelfstandig of met beperkte begeleiding uitgevoerd kunnen worden, een betere optie zijn. Misschien moet daar centraal eens naar gekeken worden in plaats van dat elke school met beperkte middelen zijn eigen oplossingen uitwerkt. Als dat niet kan, is het misschien zelfs beter de vervangleerkrachten andere lessen te laten geven waar ze wel bekwaam en gepassioneerd voor zijn.
2 Respect
Ouders betwisten beslissingen van de klassenraad omdat ze leraren niet meer respecteren. Leraren horen de redenering zo vaak dat ze als vanzelfsprekend aanvoelt. Gelukkig worden in de praktijk lang niet zoveel beslissingen betwist als leraren denken. Het neemt niet weg dat meer respect voor leraren welkom zou zijn en dat leraren zonder onderwijsbevoegdheid of zonder specifieke vakexpertise het respect voor leraren onder druk kunnen zetten. Volgens mijn studente taant het aanzien van leraren wel degelijk bij haar eigen generatie. Het gros van haar klasgenoten van vroeger onderschat haar studie en beroep en dat doet haar zichtbaar pijn.
Docu’s zoals ‘Hoe was het op school?’ keren dat beeld niet. Er wordt in woord en beeld uitvoerig verteld over de problemen en snel voorbijgegaan aan de positieve aspecten. Dat de meeste leraren heel tevreden zijn over hun job, dat ze blij zijn dat ze met mensen mogen werken en voor hen het verschil kunnen maken, dat gepensioneerden opnieuw voor het onderwijs zouden kiezen, het wordt wel degelijk gezegd, maar even beklijvende beelden daarvan als die van chaos en anarchie in de klas, dat missen we.
Johan De Wilde, met dank aan Margot Van de Velde, voor de inspiratie.
Johan De Wilde is redacteur van KomenskyPost en verbonden aan Odisee hogeschool als lerarenopleider, verantwoordelijke voor de coachingstool MyCompass en lid van Dienst Onderwijs en Kwaliteit. Hij is ook voorzitter van Velov (beroepsvereniging Vlaamse lerarenopleiders) en auteur en coauteur van de boeken De startende leraar en Leren Durven Coachen.
onderzoekonderwijs.net/author/johandewilde/
Geef een reactie