Ligt de sleutel voor noodzakelijke verbetering bij de lerarenopleidingen?

Jan Lepeltak

Ik had een gesprek met een geweldige po-leraar; een van de ‘oude stempel’ Iemand met hbs-b en de ouderwetse pabo. We waren het over veel eens. Wij kwamen ook te spreken over ongelijke kansen en verkeerde schoolkeuze-adviezen. Hier leken zich onze wegen te scheiden. In enkele jaren uitstel van de schoolkeuze zag hij weinig; dat zou op een ‘middenschool’ uitdraaien. Waarom is dat zo erg? Vanwege de framing van de VVD samen met de Telegraaf enkele decennia geleden? Omdat het gymnasium zou verdwijnen? Vanwege de zogenaamde eenheidsworst die het zou opleveren. En differentiëren zou te veel van de leerkrachten eisen.

Toen kwam het VMBO ter sprake. Mijn vriend legde de leerwegen nog eens uit: de theoretische leerweg (eigenlijk/voorheen mavo), de gemengde leerweg (vmbo-t met één praktisch vak), kaderberoepsgerichte leerweg (vmbo-kader), basisberoepsgerichte leerweg. De verschillen, met name tussen de laatste drie leerwegen zijn subtiel. Zo subtiel dat geen normaal mens ze precies kent of begrijpt, laat staan ouders met een niet-Nederlandse emigratieachtergrond. Zo dacht ik altijd dat ‘kaderberoepsgericht’ het mooiste eindstation was. Je behoorde dan tot het technisch-ambachtelijke kader van een bedrijf. Het zat toch heel anders. Hetzelfde geldt voor de term ‘praktijkschool’ die veel verwarring oplevert. Het kan het verschil maken tussen werkeloos blijven en werk vinden, zoals Maxe de Rijk in de Groene stelde. ‘Praktijkonderwijs wordt gezien als voor leerlingen die niet meer mee kunnen’.

Het vmbo biedt pracht opleidingen. Laat daar geen misverstand over bestaan. Leerlingen en ouders kunnen er terecht trots op zijn. Toch is de praktijk weerbarstiger.

Herinnert men zich nog de prachtserie ‘Klassen’ waarbij leerlingen op een bepaalde school in tranen uitbarstten toen ze een havo-advies kregen in plaats van het verwachte vwo-advies? Of Anyssa die bij haar opa en oma woonde en die huilde van blijdschap toen ze hoorde dat ze naar de havo kon. Ze leek ook ontroostbaar toen ze haar opa, waar ze gek op was, verloor. Wat een prachtjuf had ze.

Toch is er iets fundamenteel fout in ons systeem en alleen een rigoureuze wijziging biedt soelaas volgens leraar en onderzoeker Maxe de Rijk. Zij geeft les op een vmbo en deed als politicologe onderzoek naar gelijke kansen. Lees het artikel in de Groene naar aanleiding van het boek dat ze er over schreef en dat ze op 24 augustus presenteert..

‘Dat de kloof tussen kinderen met hoog- en laagopgeleide ouders de afgelopen vijftien jaar is verdubbeld komt niet dóór het onderwijs. Dat heeft te maken met armoede, te kleine huisvesting, slechte wijken en discriminatie; met de segregatie in de samenleving in het algemeen. ‘Dat kan het onderwijs niet even oplossen.’ Aldus Maxe de Rijk

Er ontstaan nu twee gescheiden werelden, kinderen die vanaf hun twaalfde vooral omgaan met kinderen van een overwegend witte cultuur en kinderen die veelal omgaan met gekleurde kids. Het is niet puur een geldkwestie. Goede vaklieden verdienen vaak echt beter dan veel hoogopgeleiden, ze zijn onmisbaar.

In veel Europese landen met een goede naam op onderwijsgebied blijven scholieren vaak in het leerplichttraject bij elkaar. Er zijn verschillen tussen meer beroepsgericht en theoretisch onderwijs, maar het onderwijs voltrekt dit zich binnen een gebouw(encomplex).

De uitdaging is toch het onderwijs te vernieuwen. Niet door vaak halfzachte curriculumvernieuwing met weinig draagvlak waar niemand om heeft gevraagd. Ooit is dit opgezet door Sander Dekker met als resultaat dat de aandacht niet uitging naar de teruglopende kwaliteit van het onderwijs (afnemende geletterdheid en rekenvaardigheid) en het steeds verder groeiend lerarentekort, maar naar eindeloze discussies over de doodgeboren Onderwijscoöperatie. De falende staatssecretaris met een mooie VVD-babbel wordt bedankt.

Er zijn, zoals gesteld, vernieuwingen die door de strot van het onderwijs worden geduwd en waar niemand op zit te wachten, zoals ooit het studiehuisdebacle, de Onderwijscoöperatie, en nu Curnu (curriculum.nu).  Dat betekent niet dat we sinds de invoering van het vmbo (bijna 25 jaar geleden) niets meer zouden mogen veranderen. Het probleem van de onderwijsvakbonden is dat ze wezenlijk oog hebben voor de ongelijke kansen, maar ook beseffen dat een deel van hun achterban niet op grote veranderingen zit te wachten. Toch hebben de meeste onderwijsgevenden genoeg van de archaïsche wijze waarop ons onderwijshuis in elkaar zit. Scholen die door vaak incompetente schoolbesturen worden bestierd. Soms goed, vaak niet goed. Wie dat niet gelooft kijkt naar het aantal beginnende docenten dat het na enkele jaren voor gezien houdt. Belangrijkste oorzaak volgens een AOb-onderzoek: een falende schoolleiding. De zogenaamde democratisering met de medezeggenschapsraden is een farce gebleken en functioneert op veel scholen niet.

De sleutel voor de oplossing van veel problemen (kwaliteitsverlies, lerarentekort, gelijke kansen) is het opkrikken van het niveau en het samenvoegen van de lerarenopleiding voor het PO en VO. Veel meer aandacht voor pure vakinhouden en didactiek. De start van academische lerarenopleidingen vormt een goede aanzet en moet leiden tot betere kwaliteit en gelijke salariëring. Het zijn veranderingen van de lange adem, maar het Deltaplan kreeg ook pas na meer dan 35 jaar zijn voltooiing.